De Japaneesjes
Anthonia (of Antje) is Christiaan zijn jongste en enig in leven gebleven dochter en zusje van mijn voorvader Cornelis. Zij heeft drie kinderen gekregen en twee daar van zijn bekend geworden als de Japaneesjes. Christiaan (jr) speelde op de viool en Catharina danste. Ze worden genoemd in “Toen ik nog jong was” van Justus van Mourik in het verhaal “De Duvelshoek (1877) Er staat zelfs een tekening bij van de twee.
“De twee Japanneesjes waren ook voor dat Persfeest gevraagd, doch zij weigerden. ‘Zij wilden niet tentoongesteld worden,’ zeiden zij.
De twee Japanneezen waren broer en zuster, twee half idiote, aapachtige, kleine menschjes, bruin van gelaatskleur. De broer speelde op de viool; zij danste met haar armpjes en een paar vingers in de hoogte, of deed met een tambourijntje in de hand aller-onbeholpendst een balletdanseres na. Zij waren de vreugde van alle dienstmeisjes en kinderen. Met hun zonderling uiterlijk en mal-doen haalden ze echter heel wat geld op. Hun vader was een Normandiër, zwart als een neger; hij heeft met den schoenebak voor de Waag op de Botermarkt gestaan. Men noemde hem Zwarte Jan. Het mannelijke ‘Japanneesie’ is later getrouwd en leefde als een lekkerbek van het gewonnen geld, want hij en zijn zuster hadden in den Duvelshoek goed en zuinig geleefd. Thans zijn beiden te Amersfoort in een gesticht, waar zij zich hebben ‘ingekocht’.”
Inderdaad zijn broer en zus in Amersfoort overleden, Catharina op 21-12-1904 op 78 jarige leeftijd en haar broer Christiaan op 28-03-1907, 77 jaar oud. Ik vraag mij af wie Zwarte Jan is geweest. Christiaan, hun opa was al overleden bij hun geboorte en volgens de stamboom was Nicolaas Brettink, direkteur van het “Vermaarde Vier Kronen Spel” (een marionettentheater) hun vader.
Vragen vragen vragen. Er komen er steeds meer.
Pingback:Familie Britting | Hoe heette Christiaan?
Pingback:Kaatje & Christiaan Britting | Hoe heette Christiaan?
Pingback:Amstel’s Oude Garde | Hoe heette Christiaan?
L.S.
Bij mijn voorvader kom ik tegen dat hij met het vier kronen spel per boot rondreisde. Het betreft Louis (of Ludovicus) Gilin (of Gillen, of Gilein, of Gilain, of Guilin).
Kunt u mij vertellen wat het vier kroonen spel inhoudt en of er meer gegevens zijn van gezelschappen die er mee door Nederland trokken.
Het gaat mij om aanknopingspunten te vinden voor genealogisch onderzoek omstreeks de periode 1775 – 1825.
Met vriendelijke groeten Ruud Gilin
Irene Stok heft een boek geschreven over haar voorouders, de familie Britting. Zij waren de eigenaren van “De Vier Kronen”.
http://www.pirola.nl/contents/nl/p628.html
Ik zal haar ook wijzen op uw vraag.
Met vriendelijke groet,
Annemieke
Wat info die ik in het boek over de familie Britting heb beschreven:
Het theater de Vier Kroonen
In veel boeken uit de 19e en 20e eeuw wordt over dit theater geschreven. En er zijn verschillende verhalen over. Zo wordt er gezegd dat de naam is afgeleid van de Drie Kroonen theaters waarmee Keulse kermisreizigers rondtrokken. De drie kronen verwijzen dan naar het wapen van de stad Keulen.
De voorstellingen vonden plaats in een tent. Op het uithangteken stonden drie kronen; dat zou de reden zijn waarom het een drie kronenspel wordt genoemd. Christiaan Britting, zoon van Laurens Britting en Antje van der Vegt, zegt in een interview dat de naam van het theater te maken heeft met de oprichtingskosten, drie of vier kronen. Het lijkt er op dat er meer spelen waren met de naam Drie of Vier Kroonen.
Mensen denken verschillend over het theater. Theater de Vier Kroonen wordt geroemd omdat ‘de Kunst de Natuur te boven gaat’. De tonelen worden treffend genoemd. Aagje Deken en Betje Wolff schrijven in één van hun boeken dat iemand een toneelstuk zag dat zo slecht was dat hij zelfs zo in de Vier Kroonen niet had gezien. Niet iedereen was even lovend over de Vier Kroonen.
Bekend was het theater wel in Nederland. Het is in veel plaatsen te zien geweest: van Amsterdam tot Zwolle en van Leeuwarden tot Leiden. Soms werd het aangekondigd als een schouwburg. De kermis duurde een paar dagen en elke avond was er een andere voorstelling in de Vier Kroonen te zien. In Leeuwarden speelde het theater in 1787 van ‘Maandag 16 July tot en met Woensdag 18 July’. Iedere dag waren er twee voorstellingen, één om vijf uur en één om negen uur. Er waren stukken te zien als de strijd tussen vader en zoon, met de dood van Edipus; het oordeel van den Herder Paris op de berg Yda; de Schaking van Helena. Naast deze Griekse mythologieën was er ook oer-Hollands spel: Stavoren een Vriesche Zeehaven aan de Zuiderzee.
In 1809 was er kermis in Amsterdam op de Dam en daar was het theater de Vier Kroonen aanwezig. Van maandag tot en met zaterdag waren er verschillende voorstellingen te zien, steeds twee per avond. Sommige voorstellingen waren nieuw en werden aangekondigd als ‘nooit alhier vertoond’. Op het aanplakbiljet waar de Vier Kroonen zijn programma vermeldde, staan ook hun toegangsprijzen genoemd. Er waren vijf rangen. De duurste was 1 gulden en de goedkoopste was 4 stuivers. Dat was veel geld. In het boek ‘Rarekiek van de Amsterdamse kermis van 1709’ schrijft Jan van Hoven dat de Vier Kroonen voor rijke mensen is omdat ze zo duur zijn: ‘veur de groote sinjeure want hum fraag meer geld’. Voor de ‘gewone’ mensen was er de poppenkast waar kluchten werden gespeeld. In het Vier Kroonenspel waren meer technische mogelijkheden met licht en decors.
De voorstellingen vonden plaats in een tent, vaak omschreven als de Groote tent van Alexis of de Groote tent waar de halve maan op de gevel staat of waar de Vier Kroonen in de gevel staan. Er waren meer marionettenspelers op de kermis aanwezig. In Leiden was de kermis op de Beestenmarkt. In 1803 stond Nicolaas Britting daar met marionetten; ook Vrouw de Vries stond daar met marionetten, net als Christiaan Sesinus. Het was dus handig om aan te geven hoe de mensen jouw tent konden vinden.
Tot slot zijn er verschillende verhalen over van wie het theater is. Paulus Alexis heeft het uitgevonden en overgedaan aan zijn zoon Alexander. Later had Nicolaas Alexis Britting de leiding. Jan ter Gouw meldt in zijn boek ‘De oude tijd’ dat in 1796 Francis Josef Ramet op de Amsterdamse kermis stond ‘met zijn marionetten- of poppenspel onder den naam de Vier Kroonen’. Jan Gras reist in 1819 met het Oude Vier Kroonen theater. Hendrik Sampimon staat in 1790 in Leeuwarden op de kermis en de vertoonplaats van Chineesche schimmen is ‘in de tent waar de Drie Kroonen voor het theater staan’.
Het zou kunnen zijn dat meer mensen deze naam voor een theater gebruiken. Of het theater is regelmatig verkocht. Het kan ook zijn dat er een oud en een nieuw theater De Vier Kroonen was. Laurens Britting, geboren in 1796, reisde volgens zijn zoon Christiaan met het Oude Vier Kroonenspel. Hij omschrijft het als een marionettentheater met prachtige beelden van drieënhalf voet waar ‘kemedie’ mee werd gespeeld. Er werd steeds een muzikant gehuurd. Die muzikant verzorgde de muziek in het theater, kreeg salaris en at met de familie mee. Christiaans vader had geregeld dat Christiaan vioolles van deze muzikant kreeg.
Antje van der Vegt, de derde vrouw van Laurens en moeder van Christiaan, zegt het theater te hebben verpand voor 150 of 200 gulden. Als reden wordt gezondheid genoemd. Aan wie ze het hebben verkocht of verpand is niet duidelijk.
Ook Christiaan vertelt dat het Vier Kroonentheater in verval begon te raken. Daarnaast hadden zijn ouders gezondheidsproblemen. De dokter en de apotheker kostten meer dan de inkomsten van de kermis waren. Het theater werd opgedoekt en kwam niet meer terug op de kermis. Halverwege de 19e eeuw wordt het theater niet meer genoemd.