EDIT: Stukje artikel over de bouw van het schip verwijderd vanwege verwisseling van scheepsnamen. Mijn excuses.

Terwijl ik door het Kasteel van Elmina in Ghana liep, deed ik enorm veel indrukken op die zich in mij genesteld hebben.
Dit was de plek waar Christiaan als klein kind was en hij nog geen Christiaan heette.
Dit was de plek waar een grote misdaad tegen de mensheid plaatsvond.
Bijna nooit deel ik foto’s waar ikzelf opsta, maar deze geeft zo goed weer hoe ik mij toen voelde, dat ik hem plaats… een foto kan zoveel meer zeggen dan woorden.

Ook kwamen er vele, vele vragen op en die probeer ik door onderzoek beantwoord te krijgen.
Eén van die vragen is: Wie werkten er voor de W.I.C., de West-Indische Compagnie in Elmina?
Waar kwamen ze vandaan en wisten ze waar ze aan begonnen?
Nu gaat het mij niet om de “hoge heren” maar om de soldaten en lage ambtenaren.
Over jongemannen overal vandaan in Nederland die aan boord van een schip gingen en maanden later van boord gingen op de Kust van Guinee. Waren zij, voor ze vertrokken, op de hoogte van de mensen die gevangen werden gehouden in kelders? Was er ooit eentje die er tegen in opstand kwam?

Ik heb gezocht of ik hier boeken over kon vinden maar het lijkt er op dat er alleen boeken zijn over de “hoge heren”.

Afgelopen jaar gaf ik een lezing in Utrecht bij de afdeling van de Nederlandse Genealogie Vereniging en ging een buurman die een actieve genealoog is, met mij mee. Op de terugweg vertelde hij dat hij een voorvader had waarvan het gerucht ging dat hij was overleden in Elmina. Zou het mogelijk zijn om daar meer over te weten komen, was zijn vraag.

Het eerste wat ik gedaan heb, is aan Michel Doortmont vragen of hij de naam Jan Ruijter ooit tegengekomen was tijdens zijn zeer uitgebreide onderzoek over de W.I.C. We hoefden niet lang op antwoord te wachten. In een document over de aanstellingen van nieuwe ambtenaren staat hij “Jan Ruijter, adsistent , 11 aug. 1801, obiit den 14 juni 1807“. Het klopte dus inderdaad dat buurman zijn voorvader is overleden aan de kust van Guinee.
Alle drie waren we meteen in de “onderzoekmodus”, we wilden nu meer weten over het leven van Jan Ruijter. Hoe zag zijn leven er hier uit en zouden we kunnen achterhalen waarom hij was vertrokken naar Elmina?

Als goed genealoog had de buurman natuurlijk een overzicht met gegevens van hem:
Jan Dirks Ruijter * 15-02-1767 te Nieuw Loosdrecht + 14-06-1807 te Elmina
huwde 11-05-1788 te Hagestein met
Margaretha van Kooten * 15-01-1769 te Hagestein, + 21-06-1841 te Hagestein

Kerk Hagestein waar Jan Ruijter ook koster was.

Dit was voor mij de eerste verrassing, hij was dus helemaal niet een jongeman toen hij in Elmina aankwam, hij was 34 jaar en gehuwd in mijn woonplaats en zijn echtgenote is hier ook geboren.
De volgende verrassing was de opbouw van zijn gezin, hij was vader van vijf kinderen toen hij Nederland verliet. Het werd steeds mysterieuzer, waarom ging hij weg? En waarom naar Elmina? Wat voor mij ook belangrijk is, wist hij wat daar plaatsvond?…

Als eerste ben ik gaan kijken op de site van het Nationaal Archief of ik hem daar misschien zou tegenkomen en inderdaad.
Tijdens een bezoek aan het Nationaal Archief heb ik het stuk opgevraagd.
Jan Ruijter was schoolmeester en voorzanger in Culemborg in 1783.
Wikipedia: “Aangezien Calvijn het gebruik van het orgel in de kerkdienst afkeurde, maakten veel gemeenten gebruik van een voorzanger om te zorgen dat bij het zingen melodie en maat tot hun recht kwamen”

Een onderwijzer en een man van de kerk, met mijn ogen van de 21ste-eeuw toch niet iemand die ik zou verwachten dat hij betrokken zou zijn bij de handel in mensen die tot slaaf waren gemaakt. Maar juist om te begrijpen hoe dat was in zijn tijd, probeer ik meer over hem te weten te komen.

Buurman en ik hebben een zaterdagochtend doorgebracht in het Regionaal Historisch Centrum Zuidoost Utrecht waar het archief van Vianen en Hagestein ligt. Michel Doortmont was virtueel aanwezig, via de Whatsapp.
We vonden Jan Ruijter in allerlei documenten en op de WhatsApp bespraken we wat de betekenis er van was. Langzamerhand kregen we een beeld van zijn leven in Culemborg en Vianen.
Jan gaat de politiek in en daar is lang niet iedereen blij mee lezen we in de stukken. Hij raakt zijn functie als schoolmeester kwijt. Het lijkt er op dat ook zijn echtgenote problemen met hem had, we vinden haar in 1797 terug, wonende in Hagestein in een huis van haar vader. Dit speelde zich af rond 1798.
Wat we gevonden hebben over Jan in deze periode is eigenlijk een onderzoek op zichzelf waard….

Na ons speurwerk in Wijk bij Duurstede heeft Michel Doortmont tijdens een bezoek aan het Nationaal Archief de speurtocht naar Jan Ruijter zijn verhaal, voortgezet.
Op 2 juni 1801 doet Jan Ruijter een Request bij de W.I.C. om als “adsisent ter Kuste van Guinea of als Landmeeter Boekhouder te worden geemploijeerd”

Het scheepsjournaal van de reis naar Elmina ligt in het Nationaal Archief.
Ook daarin is te lezen dat Jan Ruijter zich als leider opwerpt. Niet terug te vinden is of men er zich bewust van was wat er gebeurde op de plek waar zij naar toe gingen……
De aankomst van de “”Atlanticq”” aan de Kust van Guinee gaat ook niet in stilte voorbij, ook dit is terug te vinden in de kranten in Nederland……..
In het krantenartikel wordt geschreven over de eed die werd afgelegd en ook Jan deed zijn eed:
en ook zijn verdienste en ik vond dat best veel. Christiaan verdiende in die tijd ongeveer fl 150,- per jaar en kon daar net van rondkomen.
Zou dit een reden kunnen zijn dat deze (jonge)mannen naar de Kust gingen, de hoge verdienste?

Lang hielden de mannen het meestal niet uit, Jan zo’n vijf jaar. Hij overleed 14 juni 1807 te Elmina. Zijn echtgenote werd hierover bericht, dat is terug te vinden in de huwelijkse bijlagen van haar tweede huwelijk. Ook was terug te vinden dat Jan niets naliet, dus wat hij met zijn verdienste gedaan heeft…..

Buurman kan in zijn stamboom nu de datum van overlijden invullen en ik kijk naar mijn stamboom naar de mannen van wie ik geen datum van overlijden heb. Zou één van hen ook naar de Kust van Guinee gegaan zijn?…

Nog steeds weet ik niet of hij wist waarin hij terecht zou komen, of hij wist over mensen in de kelder.. Hij zou toch wel enig idee hebben gehad….
Is er ooit iemand die daar aankwam in opstand gekomen? Mijn vragen blijven nog…  maar ik heb wel geleerd dat overal vandaan jongemannen in Elmina gingen werken, ook uit het dorpje waar ik woon.

Dit blog had ik niet kunnen schrijven zonder buurman en Michel Doortmont. Dank!