Tijdens ons verblijf in Elmina spraken mijn reisgenoot Michel Doortmont en ik uitgebreid over de Afrikaanse huisbedienden in het Kasteel van Elmina. We kwamen tot de conclusie dat we een lijstje konden maken van directeur-generaals en fiscaals met een huisbediende.
Sommige weten we door schilderijen, anderen door documenten. De oudste is uit 1660.
Dit is Jan Valckenburgh, geschilderd door Daniel Vertangen uit de collectie van het Rijksmuseum. Op de achtergrond is het Kasteel van Elmina duidelijk zichtbaar.

Na 1668 schrijft ficaal Willem Godschalck van Focquenbroch brieven naar een “waarde vriend” over zijn verblijf in Elmina.
“U zou mij daar eens moeten zien zitten, in gezelschap van mijn twee zwarte jongens, duchtig rokend, zodat we er scheel van zien en ze met zijn tweeën constant werk hebben met tabak kerven en mijn pijp stoppen.”

En verder op:
“Mijn enige genoegen hier beleef ik aan een kleine, zwarte jongen, die mijn bediende is. Hij is van zeer goeden huize en voortreffelijke familie, en ik zweer dat ik nooit een mooier of heroïscher gelaat heb gezien dan het zijne….”
(De vertalingen komen uit “De Afrikaanse brieven – Willem Godschalck van Focquenbroch, hertaald door Thomas Rosenboom. Een prachtig boekje met veel achtergrond informatie.)

In de tijd dat Godschalck van Foquenbroch fiscaal was voor de  West-Indische Compagnie in Elmina, was Dirck Wilre directeur-generaal. Hij liet zich door Pieter de Wit schilderen in zijn appartement in Elmina.
Ook hij had dus een Afrikaanse huisbediende.
Rechts in de kamer staat een persoon geschilderd, men denkt dat hij Godschalck van Foquenbroch is. Wat voor mij dit schilderij extra bijzonder maakt, ik heb in dat appartement gestaan…..
Zie je de geschilderde trapleuning? Dat is dezelfde als dat ik gefotografeerd heb vanaf de andere kant.
De volgende directeur-generaal die ik vind met een Afrikaanse huisbediende is Jan Pranger in 1742.
De schilder is Frans van der Mijn en het schilderij hangt ook in het Rijksmuseum.

De volgende Afrikaanse jongen die een huisbediende was in Elmina en over wie ik meer weet, is Accra Doura die na zijn doop in 1754 Abraham Johannes heet. Tijdens zijn doop is er een brief van Huibert van Rijk, voormalig fiscaal op de Kust van Guinnee:
“het zoude mogen aengaan dat de / Neger Accra Doura, denwelken ik ondergescheve in den jaere 1742 heb gekocht op del Mina” (Volledige tekst HIER).

Hoe oud hij toen was weet ik niet, hij trouwde in 1757 in Weesp en zal toen volwassen geweest zijn. Terugrekenend zal hij dus tenminste voor 1737 geboren zijn. Rond 1750 kwam  Huibert van Rijk terug in Nederland en had hij Accra Doura / Abraham Johannes bij zich.

Ik weet van nog een fiscaal die betrokken was bij een Afrikaanse jongen die in Elmina was. Willem Sulyard de Leefdael was in ieder geval in 1778 fiscaal op de Kust. Hij stuurde de jongen Narcis naar zijn broer in Maastricht waar Narcis in 1783 gedoopt werd en vanaf dat moment Christiaan Narcis werd genoemd.
Zou het “gewoon” zijn geweest dat de directeur-generaal en de fiscaal in Elmina een Afrikaans jongetje als huisbediende hadden?

Christiaan zijn dochter Antje schrijft in 1830:
“Dat hare Suppleantes Grootvader in zijn leven is geweest Generaal op de Kust van Guiné, alwaar hare vader als Kind zijnde door de Guineesche is gestolen geworden,”

Elke keer wanneer ik dit lees, realiseer ik mij hoeveel het overeenkomt met het bericht over het leven van Christiaan Narcis:
“is gebooren uit het Landfchap Waffa in Africa, en twaalfjaaren oud, door vreemde Negers gevangen, en gebragt naar het “Fort St. Georgia Della Mina”, op de Kuft van Guineé, aan den Broeder van den Hoog Ed. Geftr. Heer Colonel Suljard de Leefdaal, toenmaals Raad Fiscaal van de Noord en Zuidkuft van Afrika”

Steeds meer raak ik ervan overtuigd dat Christiaan als klein jongetje al bediende was op het Kasteel van Elmina, net als de andere jongetjes die we vinden in schilderijen en geschriften. Nu nog bronnen vinden die dit bevestigen….
en ondertussen vind ik misschien nog wel meer jongetjes als huisbediende bij een directeur-generaal en/of fiscaal in Elmina.

Tijdens onze Ghanareis schreven Michel Doortmont en ik al over deze jongetjes als bedienden in het Kasteel Elmina op het blog “Presto returns to Ghana” met de titel “Boy-servants at Elmina Castle“.

(Links op de foto is waar het appartement van de Directeur-Generaal was gesitueerd. Foto M.R. Doortmont)