Kermis archieven gezocht!
In verschillende stukken wordt er verwezen naar Christiaan zijn aanwezigheid op de Kermis. Ik kan echter geen stukken vinden die hem ook echt op de kermis plaatsen, ik heb hulp nodig.
Ik weet dat er speurneuzen het onderzoek volgen en ik zou ze dan ook willen vragen om tijdens hun speurtochten in archieven te willen kijken of ze iets tegen komen over kermis en/of jaarmarkten.
Hieronder een overzicht van wat bekend is en waar ik gezocht heb.
In januari 1815 wordt Christiaan gearresteerd in Krefeld voor bedelarij en landloperij, hij geeft op “Schauspieler” te zijn. Ook schrijven de burgemeesters over zijn verblijf op kermissen. Het lijkt er dus op dat hij tussen 1815 en in ieder geval 1821 zich op kermissen/jaarmarkten bevond om geld te verdienen. Nu wil ik daar heel graag archiefstukken van hebben, maar ik weet nog niet waar te zoeken.
Mijn boekenverzameling over de kermissen breidt zich steeds meer uit en ik lees stukken die passen bij wat ik nu over Christiaan op de kermissen weet.
In het boek “Tussen Kermis en Carnaval, vertier in Overijssel” door Herman Aarts en Aranka Meijerink-Wijnbeek staat een hoofdstuk genaamd “Toneel op de kermis” staat:
“Een van de beroepen waarover geen enkel gilde zeggenschap had en waarvoor geen opleiding was vereist, was dat van toneelspeler. Iedereen wist dat er bitter weinig geld mee te verdienen was; de toneelspelers waren afhankelijk van de recettes. Het beroep had ook veel avontuurlijks. De komedianten trokken ’s zomers het hele land door, van kermis naar kermis. De gezelschappen vielen geregeld uit elkaar en de spelers vormden dan weer nieuwe groepjes. Overal waar ze kwamen, als ze tenminste niet onmiddelijk als ongewenste zwervers werden weggejaagd, bouwden ze hun meegebrachte tent op en speelden ze het geliefde repertoire. Soms leverden de voorstellingen bijzondere problemen op. Op de dorpskermissen veronderstelden de goedgelovige boeren nogal eens dat de gebeurtenissen op het toneel echt waren.”
Dit past precies bij wat de Burgemeesters over Christiaan schrijven.
Respons Burgemeesters op Brief 3 – 1817
“Of zoude het kunnen zijn, om dat hij na dien tijd eene kostwinning met twee zijner dogters gezocht heeft in, met eenige landlopers op de Jaarmarkten rondreizende voor eengewaande Koning van Kandia te spelen enalzoo het gemeen te misleiden!”
Respons Burgemeesters op Brief 4 – 1821
“des Zomers reist hij op Kermissen met eene Fluit of speelt in Spellen Voor Moorsche Koning.Of dat bedrijf hem genoegzame gelden kan opleveren om gedurende den Winter van te Kunnen bestaan is ons onbekend.” […]
“Dat des requestantes vader, na Zijne vrijheid en Huwelijk is gebenificeerd met kleine burgelijke bedieningen [doorgehaald: posten], doch om welke oorzaak dan ook, naderhand zich heeft geengageerd op Kermissen, zich als Koning van Candia te doen voorkomen.”
Wanneer ik verder lees, kom ik in het hoofdstuk Spelingen der natuur en wordt er geschreven over “Afrika tenten”. Zou Christiaan als Koning van Candia in zo’n tent geweest zijn? Hier en daar vind ik tekeningen en ik word daar stil van.
Zou hij ook in de laatste jaren van zijn leven zo zijn geld verdiend moeten hebben?
Op Delpher heb ik natuurlijk ook uitgebreid gezocht maar misschien niet met de goede zoektermen. Ik heb er niets gevonden.
Ik kan mij voorstellen dat hij in 1815 onderweg van Weesp naar Krefeld ook op kermissen/jaarmarkten is geweest. Hij werd 9 januari gearresteerd en ik kan mij zo voorstellen dat er markten waren voor de Kerstdagen.
Zijn er steden/dorpen op deze route waar hij opgetreden kan hebben eind 1814? Ik ben blij met de kleinste tip. Hij was april 1817 en september 1821 in Den Haag, was daar toen kermis? Amsterdam had een grote kermis, zijn daar archiefstukken van?
Ja, nog zoveel vragen en nog zoveel te onderzoeken. Ik ben er van overtuigd dat ergens iets vastgelegd is. Moest er belasting betaald worden misschien? In de boeken die ik heb, wordt er niet verwezen naar archieven maar naar andere boeken. Het boek “Een roes van vrijheid; kermis in Nederland van Professor Jansen heb ik nu besteld, hopend op verwijzingen naar archieven.
In deze post zal ik alle ontwikkelingen bijhouden met de tips en hopelijk vondsten.
Christiaan verdient het om zijn kermis verleden te vinden! Help je mee?
Op de Google Drive is een map “Dossier Kermis” waar ik de documenten in plaats.
(Tekening uit: De bonte droom van het circus uit ca. 1958 (schrijvers: J. van Doveren en Fred. Thomas)
Misschien eens proberen bij de kermismusea in Nederland, o.a. Steenwijk en Bergen op Zoom en Hilvarenbeek. Mogelijk hebben zij meer zicht op vindplaatsen van informatie in archieven. Bij de Britse Who do you think you are? is ook eens een deel van een aflevering gewijd aan voorouders op de kermis. Even terugzoeken?
https://www.youtube.com/watch?v=VGRk1HCzD-s Gevonden!
De kermismusea heb ik ooit al eens gemaild, ik ga binnenkort maar eens bellen.
Dank voor de tips!
Ik heb in Leiden een archief gevonden van het weeshuis. Daar moesten de kermisartiesten hun stageld betalen. Daar staat de familie Britting in met wat ze op kermis stonden en hoeveel ze moesten betalen. Er zijn ook plaatsen waar vergunningen gevraagd moesten worden. Wat ik steeds deed was kijken in welke tijd van het jaar de jaarmarkt of de kermis was. En dan een paar maanden van te voren bij de vergunningen kijken wat er aangevraagd is. De familie Britting trad op met het theater de Vier kronen en daar waren affiches van. Ik denk niet dat dat van Christiaan er is, tenzij hij in zo’n theater optrad. Ik mail je ook nog wat. Succes!
De vraag is of Christiaan alleen was of in een groep… wanneer ik het antwoord van de burgemeesters lees, lijkt het er op dat hij met een groep rondtrok. De vraag is alleen, welke groep?
In Den Haag was er jaarlijks een kermis begin mei: de Haagse Meikermis of Hofkermis, de geschiedenis van dezer kermis gaat terug tot in de middeleeuwen.
Deze kermis was in de 17de en 18de eeuw de beroemdste jaarmarkt van Nederland. Kooplui, boeren en ambachtslieden kwamen van heinde en verre en namen met hun kramen bezit van Buitenhof, Plaats, Vijverberg en Voorhout. De jaarmarkt trok zoveel volk, dat tal van goochelaars, kwakzalvers, koordansers en marionettenspelers er graag hun kunsten kwamen vertonen.
De Meimarkt of Hofkermis was een zogenaamde vrijmarkt, wat wil zeggen dat tijdens de duur van de markt iemand die schulden had niet mocht worden gearresteerd. Op deze manier werden er zoveel mogelijk kooplieden en kopers aangetrokken (maar ook veel ‘gespuis’!) Het gemeentebestuur besloot in 1887 de meikermis af te schaffen omdat het er te onzedelijk zou toegaan.
Als we in Delpher gaan kijken, blijkt inderdaad dat deze kermis in Den Haag telkens in het begin van mei begon:
in 1810: op 6 mei
in 1815: op 5 mei
in 1816: op 5 mei
in 1817: op 2 mei
in 1819: op 7 mei
In het najaar was er nog een kermis in Den Haag, maar daar heb ik nog geen data van gevonden.
Als Christiaan in april 1817 en in september 1821 in Den Haag was, was hij misschien al daar voor de kermis die even later daar ging beginnen?
Je bent geweldig! Dank je wel, die data gaan helpen met zoeken in het Haagse archief.
De tekening uit “de bonte droom van het circus” gaat terug op een prent van ca. 1868-1881 uit een boek van Funke, “Nieuwe Nederlandsche Kinderprenten”: plaat nr. 63: wat de kermis te zien geeft.
Hier is de prent mooi in kleur te zien (met als onderschrift: “De wilde man”).
Hier is de link naar de prent:
http://www.hetoudekinderboek.nl/OWCentsprenten/Centsprenten/voorbeeldprenten/Fun%20063%20Kermis.jpg
Ken je dit boek al?
Bert Sliggers, De exotische mens. Andere culturen als amusement, 2009.
Nee, die is nieuw voor mij. Ik heb van de week besteld: “Een stad waar men zich koninklijk kan vervelen” van Henk Gras en ‘Een roes van vrijheid. Kermis in Nederland’ van Prof Jansen.
Van de week komt er een nieuw blog over kermisvondsten, ik denk te weten met welke groep Christiaan rondtrok.