Nzulezu
“geboortig aan de Kust van Guinee” schreef hij in elke brief en na de uitslag Mali van het DNA onderzoek bij mijn vader, raakte ik in verwarring. Tussen Bamako, een grote stad in het zuiden van Mali, en de Kust van Guinee ligt 1500 kilometer. Hoe zijn Christiaan zijn ouders daar terecht gekomen voor zij hun zoon kregen? Deze puzzel laat mij maar niet los. Zou Christiaan het mis hebben gehad? Zouden zijn ouders zo’n lange reis hebben gemaakt? Of zijn er nog andere mogelijkheden?
Afgelopen week kreeg ik een email van Valika Smeulders met een tip die plots een kans bied waarbij beide waar is. (Dank je wel Valika!) Het zou een mogelijkheid zijn en het heeft nog heel veel onderzoek nodig, maar toch…
Aan de Kust van Guinee ligt het meer van Tadako en in dat meer is een dorp, gebouwd op palen, genaamd Nzulezu. Het staat op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Via Google Earth kan ik de omgeving goed bekijken en inzoomen.
Al nieuwsgierig wat er zo bijzonder is aan deze plaats in Ghana?
Op verschillende sites staat dat de inwoners van deze plaats eeuwen geleden gevlucht zijn uit Mali……
“The small town of Nzulezu is quite renowned in Ghana. This is primarily because of the fascination raised by its unique nature; it sits entirely on stilts and platforms on Lake Tandane. To a large extent the community can be said to live on water. Nzulezu was founded about 600 years ago by settlers from Mali, who according to legend where following a snail.” www.mygong.net
“The people of Nzulezu migrated from Mali because of war. They lived on at a place where gold was the main natural resource hence some strangers decided to come and live with them on the land so that they could have access to the gold.
When they protested there was war and in order to have their peace they decided to move from the place to settle at a place where people could not attack them”. www.ghanaweb.com
Opeens zie ik een mogelijkheid dat beide waar kan zijn. Ook vind ik dat ze zich niet vermengde met de lokale bevolking. Natuurlijk ben ik meteen op zoek gegaan of er misschien al eens een DNA onderzoek gedaan is bij deze groep, maar niets gevonden…
Er komen nog veel meer vragen, maar stap voor stap, eerst eens op zoek naar de situatie in die omgeving rond 1740. De periode dat Christiaan geboren is. Was er toen contact met Nederlanders? Wie weet waar dit nog toe gaat leiden! Iemand met DNA tests naar Nzulezu?
In 2016 werd mijn droom waar en was ik in Nzulezu. Het verslag kan je HIER lezen.
Wie zegt dat Christiaan niet gewoon in Mali kan zijn geboren? Bekend is dat slavenhalers 1000 en meer kilometers het binnenland in gingen om mensen te kipnappen (lees bijvoorbeeld het boek van Marcel van Engelen). Bekend is ook dat aan de kust (Nzulezu ligt op 5 km van fort Apollonia) nauwelijks slaven gemaakt werden; de kustvolkeren waren slavenhandelaren, de ‘middle men’ tussen blanken en slavenhalers. En een stamlid verkoop je niet als slaaf.
Jouw theorie lijkt me niet erg waarschijnlijk, ook al omdat het gebied rond fort Apollonia (Beyin) tot 1868 Brits was. Sorry…
Dank voor je reactie Hans.
Christiaan zelf schrijft elke keer weer dat hij aan de Kust van Guinee geboren is. Zijn ouders zijn dan degene die gekidnapt zouden moeten zijn. Tot nu toe weet ik nog niet met welk schip Christiaan naar Nederland gekomen is, kan zijn via een slavenroute op een slavenschip maar ook rechtstreeks is mogelijk.
Ik heb begrepen dat er in de regio rond 1740 wel gevochten is en dat Nederlanders daarbij betrokken waren. Ik lees nu dit boek om er meer over te leren: http://gcdb-doortmontweb.blogspot.nl/2011/08/ankobra-gold-route-common-ghanaian.html
Kust van Guinee was een aanduiding voor de Goudkust plus achterland. En dat kon tot duizenden km landinwaarts zijn. De gebieden in het West-Afrikaanse binnenland (wat nu Mali, Burkina Faso. Niger etc is) waren onontdekt en hadden dus ook geen afzonderlijke naam. De eerste blanke kwam pas halverwege de 19de eeuw in Timboektoe (Mali). De Kust van Guinee is feitelijk een verzamelnaam voor de zuidelijke helft van West-Afrika.
De Ankobra ligt overigens een heel stuk ten oosten van Nzuluzu.
Fantastisch….raak iedere keer weer geïnspireerd door de verhalen, Dank je wel.
Graag gedaan! En bedankt voor je compliment, ik word daar weer blij van.
Beste Hans en Annemieke,
Even een interventie hier. Hoewel in algemene lijnen de argumenten van Hans op punten wel kloppen, zijn ze te simpel gesteld. Bovendien kunnen de geschetste patronen niet zomaar op “het geval Christiaan” geprojecteerd worden. Wat hier anders is dan bij de gebruikelijke historische studies over slavenhandel is dat we één persoon hebben, van wie we de leeftijd – min of meer – kennen toen hij naar Europa kwam en van wie we een DNA-profiel hebben dat een geografische plaatsbepaling mogelijk maakt. Op basis van die uitgangspunten moeten dus hypotheses opgesteld worden over de plaats waar hij mogelijk vandaan kwam.
Eén vraag die beantwoord moet worden is of Christiaan zijn geboorteplaats (“Kust van Guinea”) generiek aanduidde (cf. Hans’ interpretatie), of dat hij specifiek was en verwees naar de Nederlandse Bezittingen ter Kuste van Guinea. Beide zijn een optie. Gezegd moet worden dat de echte generieke aanduiding natuurlijk “Africa” was, soms “Guinea” (maar dan niet “Kust van”).
Tweede vraag is of personen uit Mali in de poel van slaven terecht zijn gekomen die in de jaren 1740 door Nederlandse slavenkopers verhandeld werden en hoe en waar dit dan gebeurd zou zijn. Dit is vooralsnog een open vraag, waarbij aangetekend moet worden dat de connectie Mali-Nederland minstens zoveel vragen oproept als de connectie West-Ghana-Nederland (lees: Nzulezu). Hans’ argumenten kunnen hier geen van beide met bewijs gestaafd worden.
Dat Nzulezu en Appolonia in Brits gebied lagen in de 18de eeuw zegt niet zoveel en ook behoorde het gebied in geo-politiek opzicht in die tijd wel degelijk tot het Ankobragebied, met de grote staten van Ahanta (al dan niet inclusief de staat Axim) en Wassaw als opponenten. Een beetje in de marge, dat wel, maar dat kan juist weer een reden zijn voor slavenhandel in het gebied. Britten en Nederlanders handelden met elkaar en er was inheems handelsverkeer in de regio. Bovendien was er een permanente staat van oorlog tussen Wassaw en Ahanta in deze periode, waar Appolonia ook in betrokken was en Appolonia en Axim als westelijke slavenhavens ernstig last van hadden.
Dat slaven altijd van verre gehaald werden is pertinent onjuist. De slavenhandel kent dezelfde patronen als iedere andere handel: kleinschalig in de directe lokale omgeving, voorzienend en grootschaliger in de regio en “internationaal” over grote afstanden om specifieke grote markten te bedienen. In dat opzicht vinden dus heel wat slaven uit de directe omgeving. Er was zeker geen taboe om “stamleden” tot slaaf te maken. Bovendien gaat het hier om een kind, waar nog weer andere regels voor gelden. Kinderen – zeker als zij inheemse slaven waren – werden op allerlei manieren vrijelijk verhandeld. Men kan hier ook nog denken aan kidnapping door lokale slavenhalers uit het “Nederlandse” gebied rond Axim van een jongen uit het “Britse” gebied rond Appolonia.
Dit alles betekent natuurlijk nog niet dat Christiaan’s oorsprong in Nzulezu gezocht moet worden, maar op basis van de beschikbare bronnen en de bekende historische patronen is het ook niet uit te sluiten. En dus is dit een werkhypothese die nader onderzoek verdient, waarbij DNA-onderzoek wellicht een sleutel kan vormen.
Wordt vervolgd zou ik zeggen.
En laten we nu wel wezen, hoe mooi zou het niet zijn als Christiaan wel uit Nzulezu afkomstig is. Veel romantischer toch dan wanneer hij uit een stoffig non-descript savannedorp in Zuid-Mali zou komen? De rest van het verhaal leest al als een sprookjesavontuur, dan mag dit er nog wel bij.
Waar hij ook vandaan komt Mieke en hoe hij in Nederland terecht is gekomen, als er éen is die daar ooit achter komt dan is het zijn bijzondere achter achter etc. kleindochter Annemieke van der Vegt.
Ga zo door, ik vind het geweldig
Michel Doortmont,
dank voor de heldere uitleg,
Wim, ik denk dat we een klus te klaren hebben, DNA onderzoek in Nzulezu…