Van de Kust naar Nederland (I)

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

Mijn leven is op het moment druk, niet alleen werk maar ook het project “Nog Onbekend” vraagt veel tijd.
Dat wil echter niet zeggen dat Christiaan uit mijn gedachten is, integendeel. Bij de tentoonstelling “Act II, 12 Portraits” van Joyce Vlaming in het Centraal Museum van Utrecht bleef ik kijken naar het portret van de bediende van Jan Pranger.

Portret van Jan Pranger (1700-1773), met een bediende’, 1742
Schilder: Frans van der Mijn
Coll: Inv.nr. A 2248 Rijksmuseum, Amsterdam / IB nummer 47954 RKD

In mijn gedachten was Christiaan ook zo gekleed, dit soort kleding lag tenslotte in de kledingkisten op zolder bij D’Arrest. Ook was Christiaan tot zijn 45ste bediende en deze man was ook niet meer piep. Zie je dat hij een ring draagt?

Door een aantal vorige blogs is het vast duidelijk geworden dat ik mij bezig hield met zijn kinderjaren aan de Kust van Guinee. Ik ben mij er wel van bewust dat ik hem daar niet zal vinden in de boeken, al hoop ik nog wel dat we iets gaan vinden in gemeenschappelijk DNA met iemand aan de kust. De volgende stap in zijn leven is de reis naar Nederland die hoogstwaarschijnlijk via Suriname is gegaan. Nederland deed aan driehoekshandel, mensen in de ruimen van de schepen van de Kust van Guinee naar Suriname en goederen zoals koffie, cacao, suiker en katoen naar Nederland….

Gezicht op de stad Paramaribo en het Fort Zeelandia, Frederik Jägerschiöld, 1772

Gezicht op de stad Paramaribo en het Fort Zeelandia, Frederik Jägerschiöld, 1772 (klik op de afbeelding voor groter formaat)

 

Het was druk in de haven van Suriname, hoe druk is te lezen in de Gouverneurjournalen waar ook in bij werd gehouden welke schepen binnenkwamen en vertrokken. Iemand heeft ooit alle opmerkingen over de schepen verwerkt in een excelsheet. Ik weet niet wie maar ik ben die persoon zeer dankbaar.

Niet alleen dat, er werd ook vastgelegd wie de passagiers waren en dat geeft mij inzicht hoeveel Afrikaanse bedienden er werden meegenomen naar Amsterdam. Meer dan ik ooit had kunnen bedenken toen ik op zoek ging naar het levensverhaal van Christiaan. De lijst heeft 10.817 regels en hieronder zie je er een stukje van door mij gesorteerd.

VERTREKNAAMVOORNAAMNAAROPMERKING
17370716AbbensetoLudewigAmsterdamMet n***rjongen.
17361224AdamsFransAmsterdamMet zijn vrouw en een n***rjongen.
17710315AlbergaDavidAmsterdamEn zijn n***rjongen Primo.
17590427AlbrechtHendrikAmsterdamMet vrouw en een n***rjongen.
17710510BaakJohannesAmsterdamMet zijn n***rjongen Amour.
17620514Beets van derLeonardAmsterdamEn een n***rjongen.
17800401BernerJoh. PetrusAmsterdamEn zijn n***rjongen Hoop.
17570624BienfaitzPierreAmsterdamMet vrouw, 2 kinderen en een n***rjongen.
17630624Cacheleu deFrancoisAmsterdamEn de n***rjongen Pantalon.
17790903CanorijnAdolphAmsterdamEn zijn n***rjongen Fortuyn.
17710503ClemensJ.G.AmsterdamMet zijn twee n***rjongens Febrary en Pieter.
17800128ClimsonJohnAmsterdamEn zijn n***rjongen Jegbey.
17630610CornelisseGovertAmsterdamMet vrouw en de n***rjongen Spadille.
17540419DahlbergCarl GustaffAmsterdamRaad van Politie. Met zijn n***rjongens Primo, Celadon en Cupido.
17600724Dam van denChristina ElisabethAmsterdamEn een n***rjongen.
17680408EsterW.H.AmsterdamMet zijn n***rjongen Secondo.
17790618EversPieterAmsterdamEn zijn n***rjongen November.
17730416FerrandZonen van de RaadsheerAmsterdamGenaamd Elie Pierre en Jean Jacques en de n***rjongen Donne.
17710222HerboldJ.H.AmsterdamMet zijn n***rjongens Quauw Samson en Cadet.
17700406Hertzbergen vanWeduweAmsterdamMet haar n***rjongen Codjo.
17690407Jeekel vanC.W.AmsterdamEn zijn n***rjongen Eneas.
17710503KleynhensC.AmsterdamMet zijn n***rjongen Coridon.
17610608KuselJohanAmsterdamMet vrouw en n***rjongen.
17680513LemmersJacobus PetrusAmsterdamMet zijn n***rjongen Croesus.
17690303LeonhardtJ.AmsterdamEn zijn n***rjongen Frederik.
17320124LevyIsaacAmsterdamMet vrouw en vijf kinderen en een n***rjongen.
17360519Medina PereyraAbrahamAmsterdamMet zijn zuster en een n***rjongen.
17360519Meulen van derBalthazarAmsterdamMet een kind en een n***rjongen.
17760224MuzeliusP.L.AmsterdamMet zijn n***rjongen Kiow.
17300511PaterGerritAmsterdamMet een n***rjongen.
17790428PeinappelA.AmsterdamEn de n***rjongen Fortuyn, eigendom van de schipper.
17700126PelichetJ.A.AmsterdamMet zijn n***rjongen Tamerlan.
17700427PolakJoseph JacobAmsterdamMet vrouw en kind en n***rjongen Present.
17760517PoppelmanLouisAmsterdamMet zijn vrouw, 6 kinderen, de n***rin Cato en de n***rjongen Avans.
17740128PronkSamuelAmsterdamMet de n***rjongen October.
17630422RanitzJ.B.S.AmsterdamEn 2 n***rjongens.
17360519Sandick vanAlexanderAmsterdamMet Jean Foucquet, Cornelia Boldermans en de n***rjongen Cadet.
17690526SchellingRaad van PolitieAmsterdamEn zijn n***rjongens Laquai en Philander.
17300808TalbotHendrik en ThomasAmsterdamEn een n***rjongen.
17710607TrolletM.J.AmsterdamEn zijn n***rjongen William.
17710412Vries deAbraham JacobAmsterdamMet 3 kinderen en n***rjongen Vigilant.
17680311WilkensUniciAmsterdamEn zijn n***rjongen Bien Venu.
17600308WillijnsJanAmsterdamEn n***rjongen Necessaire.
17590427WiltfangChristophAmsterdamEn een n***rjongen.
17710405WohlfartJ.J. Mr.AmsterdamEn zijn n***rjongen Dauphin.
17600502WriedJ.L.AmsterdamEn een n***rjongen.

Hoe oud zouden ze geweest zijn vraag ik mij meteen af.
Een aantal zijn uit dezelfde tijd als Christiaan, zou hij hen ooit ontmoet hebben? De vragen blijven komen….

Ik denk nog steeds dat Christiaan met Jacob Baron de Petersen naar Nederland is gekomen, waarom kan je lezen in “Wie bracht hem hier?” Ik zou alleen graag meer bewijzen in bronnen zien… maar deze bron gaat dat mij niet geven.

Bij al deze jongetjes denk ik ook aan het project “Nog Onbekend” en vraag mij af of misschien één van deze jongetjes geschilderd is. Waar zouden ze gebleven zijn, zouden ze nazaten hebben in Nederland….. Zou eentje ook na zijn doop de naam Christiaan hebben gekregen?
Ooit pluis ik dat allemaal uit!

Dankzij Mark (Dank!) weet ik dat Jan Pranger ook met een bediende naar Nederland kwam.
Zou deze bediende de man op het schilderij met Jan Pranger zijn? Hij zit in ieder geval in ons project als “Nog Onbekend Nr 4” en wie weet wat er gevonden gaat worden!

Mijn volgende stap voor Christiaan zijn reis van de Kust naar Nederland is Texel!
Hier kwamen tenslotte de schepen aan van de West Indische compagnie.
Wordt vervolgd!

Nog Onbekend

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

Gisteren (vrijdag 15 februari) is er in het Centraal Museum van Utrecht een bijzondere tentoonstelling geopend. In de omschrijving van de website staat:
“In 2011 begon Joyce Vlaming aan haar project, waarin ze op secure wijze zwarte ‘bijfiguren’ in historische 17de- en 18de-eeuwse schilderijen portretteert. Deze jongens (en soms ook meisjes) staan afgebeeld op de portretten van de beau monde van Nederland, in een periode waarin slavernij nog bestaat. Lang is gedacht dat deze bijfiguren fictief waren, maar uit onderzoek blijkt dat steeds meer geportretteerden wel degelijk hebben bestaan.”

Dit gaat over mensen zoals Christiaan die wel geschilderd zijn. Op de tentoonstelling hebben 12 bedienden de hoofdrol gekregen die op de schilderijen een bijrol hebben. Van een aantal is de naam bekend maar ook van een aantal niet….. en daar zou ik zoooo graag verandering in brengen.
“Hoe heette Christiaan?” is mijn zoektocht naar Christiaan zijn Afrikaanse naam, voor deze bedienden geldt dat zij nog helemaal geen bekende naam hebben.

De afgelopen weken heb ik zeer regelmatig contact gehad met Joyce en samen hebben we besloten om tijdens de duur van de tentoonstelling een project op te zetten. Het project noemen we “Nog Onbekend”, we willen heel graag dat veranderen in “Bekend”. Dit kunnen we niet alleen, we hebben alle hulp nodig die we kunnen krijgen!

We hebben er vijf uitgekozen die we hieronder aan je willen voorstellen. Onder hun afbeelding staat de omschrijving van het schilderij waar hij opstaat en ook de rechtstreekse link. Wanneer je op de afbeelding klikt kom je ook op hun eigen pagina terecht. Daar staat de afbeelding groot, informatie over het schilderij, wat we al wel weten en wat er al onderzocht is.

Op deze persoonlijke pagina gaan we alle vondsten bijhouden en ook waar er al gezocht is of waar iemand aan het zoeken is. Deze pagina’s zijn ook te delen via Facebook. ( en daar word ik heel blij van)

‘Dubbelportret van Gijsbert Antwerpen Verbrugge van Freyhoff en Maria Hooft met bedienden’, door Tibout Regters. Coll: privé

Dit is de link naar zijn pagina: www.hoeheettechristiaan.nl/nog-onbekend-nr-1

 

Familieportret van Henriette van Nassau Zuylestein met haar drie kinderen (en bediende)’, Coll prive

Dit is de link naar zijn pagina: www.hoeheettechristiaan.nl/nog-onbekend-nr-2

 

‘Portret van Johan Frederik van Friesheim, Marie Aimée van Friesheim-de Rapin
de Thoyras en hun zoon Johan Frederik (Godfried) van Friesheim met een bediende’, Philip van Dijk Coll: Centraal Museum Utrecht

Dit is de link naar zijn pagina: www.hoeheettechristiaan.nl/nog-onbekend-nr-3

 

‘Portret van Jan Pranger met een bediende. Frans van der Mijn. Coll: Rijksmuseum

Dit is de link naar zijn pagina: www.hoeheettechristiaan.nl/nog-onbekend-nr-4

 

‘Dubbelportret van een opperkoopman van de VOC en zijn vrouw, waarschijnlijk Jacob
Mathieusen en echtgenote; op de achtergrond een retourvloot voor de rede van Batavia’, Aelbert Cuyp. Coll: Rijksmuseum

Dit is de link naar zijn pagina: www.hoeheettechristiaan.nl/nog-onbekend-nr-5

 

Is er een portret wat je aanspreekt, klik er op en je vindt meer informatie.
Help ons mee zoeken om bij deze schilderijen ook de namen van deze geportretteerden te kunnen plaatsen. De gedachte dat hun naam op het bordje bij het schilderij geplaatst wordt na zovele jaren anonimiteit, maakt mij blij. En er is best wel kans dat één van hen ook de naam Christiaan heeft gekregen bij zijn doop.

Delen van de zoektocht wordt zeer gewaardeerd!
We hopen dat veel mensen willen helpen.

Huydecoper’s brieven

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

De afgelopen tijd hou ik mij vooral bezig met de periode in Christiaan zijn leven voordat hij naar Nederland werd gebracht. Niet dat ik verwacht ergens een glimp van hem op te vangen in een document maar ik wil graag weten hoe het leven daar destijds was. Eerder schreef ik al eerder over de brieven van Jacobus Capitein uit Elmina die een beeld geven uit de periode 1742-1747. Het kan bijna niet anders dat het kleine jongetje die wij nu als Christiaan kennen, in die tijd daar aanwezig was.
Onlangs ontdekte ik de brieven uit Elmina van Jan Pieter Theodoor Huydecoper (1728-1767) in het Utrechts Archief. (Zijn leven wordt ook uitgebreid beschreven op Wikipedia en ik zal dat niet herhalen.) 
Huydecoper was niet tegelijk met Christiaan op het kasteel van Elmina. Christiaan zal zo’n 10 jaar voor Huydecoper aankwam, meegenomen zijn naar Nederland. Maar zoveel in het dagelijks leven zal er toch niet anders zijn geweest… 

Een map met brieven van  Jan Pieter Theodoor aan zijn oom Balthasar Huydecoper, is gearchiveerd onder “Brieven van persoonlijke aard ontvangen door Balthasar Huydecoper, 1714-1771“.

En boeken met uitgaande brieven van Huydecoper, door het Utrechts Archief gedigitaliseerd en online te lezen.
Brieven Huydecooper in archiefAls omschrijving staat er:
“Kopieboeken van uitgaande brieven van Jan Pieter Theodoor Huydecoper, gouverneur van Axim op de kust van Guinea, 1757-1767.” Dit is ook de tekst die op het boek staat.
Brievenboek Huydecoper archief UtrechtIk was in Axim tijdens mijn reis “In de Voetsporen van Christiaan” in Ghana en ook op het fort aldaar. Het is echt anders wanneer je weet hoe het er uitziet. Wat het uitzicht is vanaf het fort en hoe het boven de stad uitsteekt.

De brieven zijn eerder bestudeerd en over geschreven, onder andere door Luuc Kooijmans in het boek “Vriendschap en de kunst van het overleven in de zeventiende en achttiende eeuw”.

Het handschrift is tot mijn verbazing heel goed te lezen en dat doe ik dus. Ik lees over het Kasteel Elmina in zijn bewoordingen en ik herken het, ik liep daar ook. 
“Ophaal bruggen om binnen het Kasteel te raken, zoo … men de drie poorten is doorgegaan komt men op een groot vierkant plein, rondom het welke alle de differente pakhuizen en slaven gaten zijn en boven deselve de woningen de meeste bediendes. Dit plein voor de hoge muren die het omringen heeft een akelige gedaante te meer wijl het selve voor een groot gedeelte beleid is, met zerken werden alle de Generaals en Raden op het selve begraven. Een gebruik dat ik denk wat veel contribueert tot de ongezondheid van het fort. Zowel als de benauwde lucht die veroorzaakt wordt door de slavengaten, welke spelonken zijn daar dikwijls vijf a zeshonderd mensen slapen.”

Zijn omschrijving van de mensen in de kelders van het kasteel ontneemt mij de adem….. maar ik wil echt weten hoe het was in die tijd. Ik heb dan ook voorgenomen om alle brieven uitgebreid te lezen. Dit was ook de tijd dat er Afrikaanse kinderen als bedienden van de ambtenaren van de West Indische Compagnie op het kasteel waren. Waaronder ook mijn voorvader Christiaan. Dit was zijn wereld toen hij een klein jongetje was…
Deze foto, door mij gemaakt, laat zien wat hij beschrijft.

Ook probeer ik de mensen van de W.I.C. te begrijpen, helemaal zal nooit lukken maar misschien wel een beetje. Daarom ben ik blij met de brieven van Jan Pieter Theodoor aan zijn oom Balthasar, hij schrijft ook over zijn ideeën en gedachten, iets wat in officiële documenten nauwelijks voorkomt.

Jan Pieter Theodoor huwde in Elmina met Penni Raems, een dochter van een witte man en een vrouw uit Elmina. Daarnaast kreeg hij ook nog kinderen met twee andere vrouwen uit Elmina. Hij was bij lange na niet de enige WIC ambtenaar die een gezin stichtte met vrouwen van Elmina. Michel Doortmont heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar deze gemengde gezinnen. Zie HIER zijn publicaties.
Kijk ook eens naar mijn favoriete aflevering van “Who do you think you are?” met Hugh Quarshie.

Huydecoper werd 39 jaar oud en in het archief vond ik ook een briefje aan oom Balthasar met het overlijdensbericht van zijn neefje.

Ook dit is goed te lezen, het onverwachte kwam toen ik zag wie dit briefje geschreven heeft.
Willem Sulyard de Leefdael, fiscaal van de W.I.C. in Elmina maar ook voor mij een bekende naam. Hij stuurde Narcis, een Afrikaanse kindbediende, naar zijn broer in Maastricht. Ik schreef al eerder een blog over Narcis die na zijn doop Christiaan Narcis werd genoemd. 

Kinderen van Huydecoper bleven op de Kust van Guinee en kregen daar nazaten.

Johannes-Jacobus-Cornelis-Huydecoper

Johannes-Jacobus-Cornelis-Huydecoper. Coll Amsterdam Museum


Dit is Mr. Johannes Jacobus Cornelis Huydecoper, een nazaat van Jan Pieter Theodoor Huydecoper. 
Meer informatie over hem vind je op de website van Michel Doortmont, klik HIER.

Ik ga verder met het lezen van de brieven van zijn over-over-overgrootvader en hoop meer inzicht te krijgen in Christiaan zijn leven op het kasteel van Elmina.

“Wel lang geleden…”

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

Omdat ik nogal al druk ben met mijn nieuwe baan, (jazeker, ik ben weer aan het werk!) is er minder tijd om heel veel onderzoek te doen. Echter, mijn hoofd staat niet stil en om eerlijk te zijn, mijn mond ook niet. Regelmatig vertel ik over Christiaan en over het onderzoek. Soms is de reactie “wel lang geleden hè” en dat is misschien wel zo wanneer je in jaren kijkt. Mijn reactie was meestal om te vertellen over DNA en dat wij nazaten nog steeds zichtbaar Christiaan in ons hebben wanneer we ons DNA testen. Ook deze uitleg is voor mensen die hier niet mee bezig zijn nogal ver van het bed.
Tegenwoordig heb ik echter een andere uitleg over hoe lang geleden Christiaan leefde en die wil ik graag hier ook vertellen. Het draait om mijn voormoeder aan mijn moederskant, Antonia van de(r) Graan. Officieel heet ze mijn oudmoeder, de moeder van mijn betovergrootmoeder en er zijn foto’s van haar.

Antonia is te Middelburg geboren in 1819 en daarmee begint mijn tijdsverhaal. Zij was zes jaar oud toen Christiaan overleed. Kijk je nu anders naar de foto? Ik deed dat namelijk wel toen ik mij dit realiseerde. Antonia is in mijn stamboom van dezelfde generatie als Christiaan zijn zoon Cornelis, mijn voorvader. Stel je toch eens voor dat ik zo’n foto van hem gehad zou hebben…

Ik zou dan een foto hebben van een man met zwart haar, zwarte ogen en wenkbrauwen, een zoon van een Afrikaanse vader. Echter die foto zal er niet zijn, Cornelis overleed voordat mensen zich lieten fotograferen.
Weer terug naar Antonia want er is meer waarom ik over Antonia vertel wanneer ik wil laten zien dat Christiaan zijn leven helemaal niet zo lang geleden is.


Antonia huwde in 1847 met Johannes van Zweden en werd A. van Zweden zoals op deze reiskist staat geschreven, haar reiskist die in mijn kamertje staat. Soms droom ik dat er ook voorwerpen bewaard zijn gebleven van de kinderen van Christiaan…. dat zal echter wel bij dromen blijven, denk ik. Er is nog één tak met de nazaten waar ik met niemand contact heb, nazaten van zoon Teunis. Misschien, heel misschien hebben zij nog iets ….

Maar nu wij het toch over Teunis hebben. Antonia reisde met haar kist van Vlissingen naar Den Helder. Haar echtgenoot Johannes werkte in de haven en zijn werkzaamheden werden overgeplaatst.
In Den Helder woonden in die tijd twee kinderen van Christiaan en hun gezinnen, Grietje en Teunis. Het kan niet anders dan dat Antonia hen wel eens gezien heeft. Teunis overleed in 1871, 83 jaar oud in Den Helder, Antonia woonde toen in Den Helder want haar zoon Willem Marinus huwde daar in 1868. En weer kijk ik anders naar haar foto en weer is voor mij Christiaan zijn leven dichterbij gekomen in de tijd. Heb jij dat ook?

En dan toch nog even over dat DNA. Wanneer ik naar Antonia kijk, zie ik ook mijn oma. Zij heeft duidelijk het DNA van haar overgrootmoeder Antonia.

Is Christiaan zijn tijd nu ook dichterbij gekomen voor jou? Voor mij in ieder geval wel en dat allemaal door de foto van Antonia.

Petrus zijn vader – Deel 2

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

Schreef ik eind oktober uitgebreid over de zoektocht naar Petrus zijn vader,  het antwoord rond het mysterie van Petrus zijn vader komt mogelijk heel snel dichterbij. Soms krijg ik vragen van volgers die meeleven hoe de status is, vandaar even deze update.

Vandaag kreeg ik de email dat ze het DNA aan het analyseren zijn.

Zal het DNA van deze nazate het antwoord bevatten? Zal zij dezelfde bijzondere uitslag hebben als haar zuster?

Binnen een week zal de uitslag er toch wel zijn!
Spannende dagen!