“Wel lang geleden…”

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

Omdat ik nogal al druk ben met mijn nieuwe baan, (jazeker, ik ben weer aan het werk!) is er minder tijd om heel veel onderzoek te doen. Echter, mijn hoofd staat niet stil en om eerlijk te zijn, mijn mond ook niet. Regelmatig vertel ik over Christiaan en over het onderzoek. Soms is de reactie “wel lang geleden hè” en dat is misschien wel zo wanneer je in jaren kijkt. Mijn reactie was meestal om te vertellen over DNA en dat wij nazaten nog steeds zichtbaar Christiaan in ons hebben wanneer we ons DNA testen. Ook deze uitleg is voor mensen die hier niet mee bezig zijn nogal ver van het bed.
Tegenwoordig heb ik echter een andere uitleg over hoe lang geleden Christiaan leefde en die wil ik graag hier ook vertellen. Het draait om mijn voormoeder aan mijn moederskant, Antonia van de(r) Graan. Officieel heet ze mijn oudmoeder, de moeder van mijn betovergrootmoeder en er zijn foto’s van haar.

Antonia is te Middelburg geboren in 1819 en daarmee begint mijn tijdsverhaal. Zij was zes jaar oud toen Christiaan overleed. Kijk je nu anders naar de foto? Ik deed dat namelijk wel toen ik mij dit realiseerde. Antonia is in mijn stamboom van dezelfde generatie als Christiaan zijn zoon Cornelis, mijn voorvader. Stel je toch eens voor dat ik zo’n foto van hem gehad zou hebben…

Ik zou dan een foto hebben van een man met zwart haar, zwarte ogen en wenkbrauwen, een zoon van een Afrikaanse vader. Echter die foto zal er niet zijn, Cornelis overleed voordat mensen zich lieten fotograferen.
Weer terug naar Antonia want er is meer waarom ik over Antonia vertel wanneer ik wil laten zien dat Christiaan zijn leven helemaal niet zo lang geleden is.


Antonia huwde in 1847 met Johannes van Zweden en werd A. van Zweden zoals op deze reiskist staat geschreven, haar reiskist die in mijn kamertje staat. Soms droom ik dat er ook voorwerpen bewaard zijn gebleven van de kinderen van Christiaan…. dat zal echter wel bij dromen blijven, denk ik. Er is nog één tak met de nazaten waar ik met niemand contact heb, nazaten van zoon Teunis. Misschien, heel misschien hebben zij nog iets ….

Maar nu wij het toch over Teunis hebben. Antonia reisde met haar kist van Vlissingen naar Den Helder. Haar echtgenoot Johannes werkte in de haven en zijn werkzaamheden werden overgeplaatst.
In Den Helder woonden in die tijd twee kinderen van Christiaan en hun gezinnen, Grietje en Teunis. Het kan niet anders dan dat Antonia hen wel eens gezien heeft. Teunis overleed in 1871, 83 jaar oud in Den Helder, Antonia woonde toen in Den Helder want haar zoon Willem Marinus huwde daar in 1868. En weer kijk ik anders naar haar foto en weer is voor mij Christiaan zijn leven dichterbij gekomen in de tijd. Heb jij dat ook?

En dan toch nog even over dat DNA. Wanneer ik naar Antonia kijk, zie ik ook mijn oma. Zij heeft duidelijk het DNA van haar overgrootmoeder Antonia.

Is Christiaan zijn tijd nu ook dichterbij gekomen voor jou? Voor mij in ieder geval wel en dat allemaal door de foto van Antonia.

Petrus zijn vader – Deel 2

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

Schreef ik eind oktober uitgebreid over de zoektocht naar Petrus zijn vader,  het antwoord rond het mysterie van Petrus zijn vader komt mogelijk heel snel dichterbij. Soms krijg ik vragen van volgers die meeleven hoe de status is, vandaar even deze update.

Vandaag kreeg ik de email dat ze het DNA aan het analyseren zijn.

Zal het DNA van deze nazate het antwoord bevatten? Zal zij dezelfde bijzondere uitslag hebben als haar zuster?

Binnen een week zal de uitslag er toch wel zijn!
Spannende dagen!

Brieven uit Elmina 1742-1747

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

“Weet je wel dat Guus Kuijer een boek heeft geschreven over Elmina?” vroeg Carla mij. Nee, dat wist ik dus niet…
Het was op Google maar even zoeken en daar was het boek:
Op de achterflap staat: “De redder van Afrika beschrijft de laatste vijf jaar van het verscheurde leven van Jacobus Elisa Joannes Capitein (1717-1747)“.
Wie Jacobus Capitein is, weet ik wel. Er is veel over hem geschreven, bestudeerd en gediscussieerd. Wanneer je zijn naam googled krijg je vele artikelen te zien. Ik zal dat hier niet allemaal beschrijven. Ik zal een korte biografie geven met wat voor mij nu belangrijk is.

Op Wikipedia staat:
“Capitein, wiens Afrikaanse naam onbekend is, werd in 1725 op achtjarige leeftijd bij zijn ouders weggeroofd in Ghana en als slaaf verkocht aan de Zeeuwse kapitein Arnold Steenhart. Deze gaf hem nog in hetzelfde jaar cadeau aan Jacobus van Goch, koopman van de West-Indische Compagnie (WIC).
Op elfjarige leeftijd, in 1728, kwam hij naar Nederland, om te wonen in Den Haag“.

Komt toch bekend voor? Een jongetje gestolen van zijn ouders en vervoert naar Nederland. Hierna loopt zijn leven anders.
Hij bleek een slimme jongeman te zijn, kreeg onderwijs en ging theologie studeren in Leiden. In 1742 keert hij terug naar Elmina als predikant in dienst van de West-Indische Compagnie. Hij overlijdt daar in 1747.

Portret van Jacobus Elisa Johannes Capitein, Pieter Tanjé, naar Philip van Dijk, 1742 - 1761

Portret van Jacobus Elisa Johannes Capitein, Pieter Tanjé, naar Philip van Dijk, 1742 – 1761 Coll. Rijksmuseum

In zijn periode was Christiaan waarschijnlijk ook op het fort in Elmina, dat weet ik niet zeker maar… ik weet wel zeker dat Abraham Johannes die destijds nog Accra Doura heette, aanwezig was! Huibert van Rijk schrijft:
“het zoude mogen aengaan dat de / Neger Accra Doura, denwelken ik ondergescheve in den jaere 1742 heb gekocht op del Mina”
Huibert van Rijk kwam in 1750 naar Nederland en nam Accra Doura mee. Ze woonden in eerste instantie in Weesp en Accra Doura werd in 1754 in dezelfde kerk als Christiaan gedoopt en koos voor de namen Abraham Johannes.

Kasteel Elmina

Over de periode dat Capitein terug is in Elmina gaat het boek van Guus Kuijer. Het is alleen nog tweedehands beschikbaar en binnen  twee dagen lag het in de brievenbus. Het duurde maar drie keer bladeren of ik las namen die ik zo goed ken uit mijn onderzoek, Huybert van Rijk en Jacob de Petersen, de man die mogelijk Christiaan meegenomen heeft naar Nederland. Er komt ook een huisjongen van De Petersen in voor….
Het boek is opgebouwd uit brieven, de meeste geschreven door Capitein. Eerst was ik er stil van….. daarna ging ik op zoek naar de bronnen in het boek. Daar vond ik ze niet maar ook hier hielp Mr. Google.
Inderdaad zijn er brieven van Capitein uit Elmina! Op de site van het Nationaal Archief kon ik zie niet vinden maar ik vond verwijzingen naar een boek van Dr. A. Eekhof uit 1917.
Eekhof CapiteinIn dit boek staan dus 11 onuitgegeven brieven……
Via twitter heb ik contact gehad met Guus Kuijer en inderdaad is het boek van Dr. A. Eekhof een grote bron geweest voor zijn boek. Ik weet dat er bibliotheken bestaan maar dit boek hoort toch wel in mijn  “Christiaanbibliotheek”. Ik heb het gekocht…. en nu lees ik de brieven die geschreven zijn in de periode dat er een klein jongetje in de buurt was die wij als Christiaan kennen.

Nu vraag ik mij dus af of er meer brieven zijn uit die periode en of ik die zou kunnen vinden in het Nationaal Archief. Misschien staat er wel in een brief ergens verstopt de naam van de huisbedienden….

Ik heb nu een boek uit de kast gehaald, een boek met een voor ons wel heel bekende naam erop, Michel Doortmont.
Sources for the Mutual History of Ghana and the NetherlandsAls eerste ben ik nu op zoek naar alle archiefstukken uit de periode 1743 – 1750. Misschien staat er ergens een zinnetje over de aanwezige huisbedienden, of over een hangmat met twee kleine jongetjes die cadeau is gegeven aan Caroline van Oranje Nassau.
Natuurlijk ga ik Michel Doortmont zijn advies vragen en in mijn agenda bezoeken aan het archief inplannen.
Wordt vervolgd!

Schepen voor de Kust

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

Tijdens mijn reis in de Voetsporen van Christiaan langs de kust van Ghana heb ik foto’s gemaakt en een aantal daarvan houden mij bezig. Eentje daarvan is de reden van dit blog:
Dit jongetje kijkend naar de vissersschepen voor het kasteel van Elmina.
Het brengt mijn gedachten altijd terug naar zo’n 270 jaar geleden. Op een plek ergens op deze foto zal wel eens een klein jongetje gestaan hebben waarvan ik niet weet hoe hij toen genoemd werd maar die we nu Christiaan noemen.

Zeeschepen kunnen niet aanmeren in Elmina, daar is de stroming aan deze Afrikaanse kust veel te sterk voor. Waar vroeger de scheepjes lagen waarmee mensen vervoerd werden naar de zeeschepen, liggen nu de vissersbootjes. Zichtbaar vanaf het kasteel van Elmina.
Terwijl het jongetje, die wij nu Christiaan noemen, daar verbleef zal hij vele malen vanaf het kasteel mensen vanuit de kelders naar deze roeiboten gebracht hebben zien worden. Tot het de dag was dat hij zelf in zo’n roeiboot stapte. Zou hij geweten hebben waar hij naar toe werd “overgebracht”?
(Dit woord gebruik ik omdat in Christiaan zijn derde brief staat geschreven: “die hem naar dit goede land heeft overgebragt,”)

Deze afbeelding van schepen voor St. Eustasius geven mij een indruk hoe het er bij Elmina ook uitgezien kan hebben. Grote zeilschepen kleine roeiboten daartussen in.

Slavenschepen_voor_St._Eustatius

St. Eustasius, en het Handelen der Slaven aen de Hollandsche en Engelsche Schepen.
S. Weuijster Coll Atlas van Stolk

Er is een database waarin de schepen en hun reizen voor de handel in mensen is vastgelegd, slavevoyages.org. Er staan 36.002 reizen in….  Je kan in de database sorteren en dat heb ik gedaan. Alle schepen die afkomstig waren uit Nederland tussen 1744 en 1750 die aan de Westkust van Afrika zijn geweest om tot slaafgemaakten op te halen.

Ik schrok van het aantal…..

Niet allemaal kwamen ze in Elmina maar stel dat degene met “Africa, port unspecified” dat wel deden…
Hoeveel van deze schepen zal Christiaan als klein jongetje gezien hebben, vraag ik mij af. Staat het schip erbij waarmee hij van zijn geboortegrond is weggevaren? (Michel Doortmont en ik hebben een vermoeden wat we nog niet kunnen bewijzen.)
Behalve het grote aantal schepen, kan je in deze lijst ook zien hoeveel mensen er levend aankwamen. Mensen die eerst in de kelders van de forten gevangen werden gehouden en vanaf de kust vertrokken waren.

Deze prent is uit 1747, het jaar waarin Christiaan hoogstwaarschijnlijk op het Kasteel van Elmina woonde.
Gezicht op de goudkust, tussen Elmina en Maure, op de voorgrond het aan boord brengen van slaven.

1747 Gezicht op de goudkust, tussen Elmina en Maure, op de voorgrond het aan boord brengen van slaven. J. v. Schley                              Coll: KB inv. nr. 693 C 5 part III, op. p. 497.

Christiaan zal dit ook gezien hebben… en daarom zet de foto met het jongetje kijkend naar de scheepjes mij steeds aan het denken.
Wat zal hij zich herinnert hebben toen hij volwassen was? Zou het hem bijgebleven zijn…. Wanneer zou hij zich gerealiseerd hebben waar hij ooggetuige van was? En zo heb ik nog veel meer vragen……