Hoe heette Christiaan?

Al lange tijd probeer ik een antwoord te vinden op de vraag of Christiaan in Nederland tot slaafgemaakte was. Eerst maar even over mijn woordkeuze, ik kies zeer bewust voor “tot slaafgemaakt“. In allereerst was hij een mens en voor mij voelt het vaak dat door het woord “slaaf” vergeten wordt dat het over mensen gaat. Mensen die tot “slaaf” worden gemaakt door andere mensen.

Christiaan zijn leven is in verschillende delen op te knippen:
±1743 – ±1747 Aan de Kust van Guinee
±1748 – ±1765 Vermoedelijk aan het Stadhouderlijk Hof
1765 – 1788 Bij familie d’Arrest
1788 – 1825 Onafhankelijk

Er is geen twijfel mogelijk dat hij het slachtoffer was van de handel in mensen, de slavenhandel. Antje schrijft
“Vader als Kind Zijnde door de Guinneesche is gestolen”

Omdat ik nog te weinig weet over de periode tussen 1748 en 1765 wil ik die nog even overslaan. Daar kom ik in de toekomst absoluut nog op terug.

In 1765 komt Christiaan in Weesp terecht bij Abraham d’Arrest, burgemeester van Weesp en lid van een aanzienlijke familie.
De afgelopen maanden denk ik veel na over in wat voor status Christiaan bij hem was. Een antwoord heb ik nog niet maar ik wil graag mijn gedachten hierover delen. Ik ben heel benieuwd wat anderen daarover denken en schroom niet om te reageren.

Zelf schrijft Christiaan:
“Dat de Suppliant ter beloning van een 23 Jarige dienst bij den Heere Burgemeester D’Arrest te Weesp voornoemd”

Was die 23-jarige dienst betaald?
Steeds vaker twijfel ik hierover en ik heb daar verschillende redenen voor.

Een week voor zijn huwelijk met Kaatje krijgt hij het ambt Turfdrager. Dat zal hem ongeveer fl 50,- per jaar opgeleverd hebben.
Kreeg hij dat omdat hij een echtgenote krijgt die hij moet onderhouden en kon dat niet van zijn loon? Of had hij geen loon en alleen kost en inwoning en daarom extra inkomsten nodig?

Het volgende wat ik opvallend vind, is de eerste keer wanneer hij uitbetaald wordt als Pluimgraaf, ook een stadsbaan.
Het staat op de pagina gedateerd 12 juli 1781 en Christiaan verscheen op 15 augustus om zijn loon van 12 guldens en10 stuivers, in ontvangst te nemen.
Hoe zag zijn leven eruit op die dag?
Tussen 12 juli en 15 augustus was zijn tweede kind geboren, een dochter genoemd naar hem. Christina van der Vegt werd 29 juli gedoopt.
Is dit toeval? Of kreeg hij van de burgemeester, degene die hij diende, een stadsbaantje erbij om zijn kinderen ook te kunnen onderhouden? Was zijn loon bij d’Arrest niet voldoende of ontving hij geen loon?

Begrijp je waarom ik steeds meer twijfel heb of hij geld kreeg voor het 23-jarig dienstverband?
In Antje haar brief staat nog een zin die ik de laatste tijd anders ben gaan lezen.
“toenmaals Burgemeester der Stad Weesp is present gemaakt, die hem voor eenen Anthikiteit heeft aangenomen, [……] voornoemden Burgemeester de Ritt als eigen groot gebracht, geleerd en onderhouden.”

Antje kon zelf niet schrijven en familie d’Arrest was uitgestorven toen zij werd geboren, vandaar dat de schrijfster waarschijnlijk de naam verkeerd geschreven heeft. Wat Antje laat opschrijven is het verhaal zoals zij dat gehoord heeft van haar vader.
Eerst vond ik het mooi klinken maar nu lees ik het ook anders….
Hij werd onderhouden klinkt niet als dat hij bij hen in dienst was en betaald werd voor zijn diensten.

Het niet krijgen van een inkomen zou ook verklaren waarom Christiaan zo enorm boos werd toen hem, de door Magdalena d’Arrest beloofde fl 300,-, niet werd uitbetaald.

“verklaring trv de hoofdofficier, 9 april 1777.

      Compareren Pieter Guichet, Jan David Balhuijsen, Hendrik Kaase en David Nimmerdor.

      De eerste getuige verklaart dat hij op maandag 7 maart, ’s middags tussen 4 en 5 uur, voor het comptoir van Pieter Couderc en Zoon in de Weesperkerkstraat werd aangesproken door de neger Presto, die als bediende werkzaam is bij burgemeester d’Arrest te Weesp. Presto zei hem dat wijlen Magdalena d’Arrest hem mondeling een legaat van 300 gulden had beloofd en eiste zijn geld. Toen hem dit geweigerd werd, dreigde hij dat er bloed zou vloeien.

      Het verhaal wordt bevestigd door de overige comparanten (Balhuijsen en Nimmerdor waren in het comptoir, Kaase woont aan de overkant van de straat).”
De hele akte is HIER te lezen.

Christiaan die toen nog Presto heette was echt heel kwaad… maar als hij inderdaad niet betaald werd bij d’Arrest en alleen kost en inwoning kreeg. Die fl 300,- was genoeg om twee jaar van te leven, gaf hem vrijheid.
Zou hij Kaatje al gekend hebben? Om te trouwen moest hij gedoopt zijn en dat vond zes maanden na deze woede-uitbarsting plaats..

In deze akte wordt hij “bediende werkzaam is bij burgemeester d’Arrest” genoemd. In een akte uit 1776 wordt hij “Door de swarte knegt van der zelven Heer D’Arrest” genoemd. Het lijkt erop dat buitenstaanders Christiaan als bediende/knecht van d’Arrest zagen, iemand die voor hem werkte.
Echter in 1770 staat er in een akte “de swarte jonge, welke woont ten huijze van vrouwe de weduwe Willem Couderq” (weduwe Willem Couderc is Magdalena d’Arrest) hier staat geen functie bij. Na haar overlijden verwachtte Christiaan wel dat hij geld zou krijgen, “dat hij Presto gehoord had dat de demestique van mevrouw Couderc ieder een legaat van drie honderd guldens had gehad hadden en of hij dit ook konde krijgen” Hij vond zichzelf dus een huisbediende van haar.

Als Christiaan die 23 jaar niet uitbetaald is, kan ik dan zeggen dat hij in slavernij leefde? Dit is iets wat mij enorm bezighoud.
In Wikipedia staat over slavernij:
“Slavernij is een toestand waarin een mens eigendom is van een ander of als zodanig wordt behandeld“.
Zeer regelmatig lees ik dat er in de Republiek, op Nederlands grondgebied in Europa, slavernij niet was toegestaan sinds de
16/17e eeuw. Ik ben naarstig op zoek geweest naar die bron maar heb die nog niet kunnen vinden, alleen verwijzingen naar andere bronnen. Ik heb de vraag maar op twitter gesteld.

Misschien was er een tussenvorm, kan je het niet slavernij noemen, was hij niet tot slaafgemaakte, Christiaan kon niet verkocht worden….  maar was hij wel zeer afhankelijk. Ik ben op zoek naar een nieuw woord, een woord dat mensen in zijn situatie beschrijft.
Tijdens lezingen krijg ik regelmatig de vraag of het te vergelijken zou kunnen zijn met horigheid. In mijn ogen is dat niet zo,  Hij had niemand om op terug te vallen, anders dan in horigheid waar de gezinsverbanden niet uit elkaar werden gehaald.
Het feit dat hij is weggerukt (gestolen) uit zijn familieverband, zijn cultuur, taal en land zie ik bij zijn slachtoffer zijn van de slavenhandel. Mij gaat het er nu om de vraag welke status hij had bij d’Arrest, of hij gelijk als alle andere bedienden behandeld werd.

Als je Antjes woorden leest, klinkt er een bepaalde loyaliteit uit die haar vader voor d’Arrest had, hij was “eigen groot gebracht, geleerd en onderhouden”. Maar dat zijn de woorden van een vader aan zijn dochter.
In 1788 werd Christiaan onafhankelijk van d’Arrest, kreeg er de baan als lantaarnopsteker bij en datzelfde jaar moest hij zich op Kerstavond al melden bij de Diaconie voor ondersteuning.
Wanneer Abraham d’Arrest jr overlijdt in 1791 (vijf jaar na zijn vader Abraham sr) staan er personeelsleden in het testament vermeld maar niet degene die hem 23 jaar gediend heeft….

Begrijp je waarom ik mij steeds meer afvraag wat Christian zijn status was in Huize d’Arrest?…… Zou hij door hen betaald zijn voor zijn diensten?