Waarom dit Blog?

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

In dit blog neem ik je mee op de zoektocht naar het vergeten levensverhaal van mijn voorvader Christiaan die geboren werd op de Kust van Guinee, als gestolen kind naar Nederland werd gebracht en voor zijn doop Presto werd genoemd. Welke naam zijn ouders hem gegeven hebben, is (nog) onbekend, vandaar de naam van het onderzoek “Hoe heette Christiaan?”
Niet alleen onderzoek ik zijn leven en de wereld waarin hij leefde maar ook dat van zijn kinderen en kleinkinderen. Tijdens de speurtocht ontdekte ik dat Christiaan lang niet het  enige Afrikaanse jongetje was, die als bediende in Nederland terecht kwam. Ook over de anderen schrijf ik.
Hoe dat allemaal begon?

Jaren geleden typte ik mijn naam in de Google zoekbalk en de uitkomst heeft mij niet meer losgelaten. Dit vond ik:
(Ondertussen weet ik dat onderstaande niet correct is.)
Hiermee begon mijn zoektocht die mij tot de dag van vandaag bezig houdt. Wilt u weten wat er tot nu toe bekend is?

In de Samenvatting staat Christiaan zijn levensverhaal met alle vondsten tot nu toe.
Een overzicht van alle blogs zijn te lezen via het Archief. 2013 was het jaar dat de slavernij in Nederland 150 jaar was afgeschaft en mijn gedachten gingen zeer regelmatig naar mijn voorvader Christiaan van der Vegt, wiens achternaam en krullen ik met trots draag.
Daarom heb ik besloten om op zoektocht te gaan naar zijn vergeten levensverhaal en dat vast te leggen in dit blog. Mijn droom is om ooit de naam te weten die zijn ouders hem gegeven hebben bij zijn geboorte op de Kust van Guinee, vandaar de vraag:

“Hoe heette Christiaan?”

In de Samenvatting worden alle vondsten bijgehouden zodat u vlot op de hoogte bent van het verhaal.
In het Archief staan alle blogs op een rij, in volgorde van het schrijven.
De zoektocht is ook te volgen via de Facebookpagina  (+500 Volgers) waar o.a. de blogposts worden geplaatst en de timeline is gevuld met bronbestanden.
Op Pinterest (+150 volgers) staat een verzameling van schilderijen (+600) met Afrikaanse bedienden bij Europese families en 6afbeeldingen die horen bij het verhaal van Christiaan zijn leven.
Op Google Drive is een archief vrij toegankelijk met alle gevonden documenten en aktes.
Er is een Tijdslijn met gebeurtenissen in Christiaan zijn leven.
De Stamboom met zijn nazaten is in te zien via MyHeritage.
Van de beschreven bladmuziek in de inventarislijsten gemaakt na het overlijden van D’Arrest, heb ik een Spotifylijst aangemaakt. Deze muziek hoorde en speelde Christiaan in Huize d’Arrest.
Alle gemaakte foto’s van plekken uit zijn leven staan op Flickr.
Af en toe Twitter ik over vorderingen en vondsten met #HoeheetteChristiaan.
Ondertussen vormt er zich een Christiaan Bibliotheek, op Library Thing is zichtbaar welke boeken in de bibliotheek aanwezig zijn.

Schroom niet om te reageren. Heeft u vragen of opmerkingen? Ik hoor ze graag! U kunt ze posten op de facebookpagina of onder het blog. Ik reageer altijd.

Veel leesplezier!
Annemieke van der Vegt
Handtekening Christiaan 01
(Handtekening Christiaan 31 juli 1788)

Petrus zijn vader – Deel 2

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

Schreef ik eind oktober uitgebreid over de zoektocht naar Petrus zijn vader,  het antwoord rond het mysterie van Petrus zijn vader komt mogelijk heel snel dichterbij. Soms krijg ik vragen van volgers die meeleven hoe de status is, vandaar even deze update.

Vandaag kreeg ik de email dat ze het DNA aan het analyseren zijn.

Zal het DNA van deze nazate het antwoord bevatten? Zal zij dezelfde bijzondere uitslag hebben als haar zuster?

Binnen een week zal de uitslag er toch wel zijn!
Spannende dagen!

Brieven uit Elmina 1742-1747

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

“Weet je wel dat Guus Kuijer een boek heeft geschreven over Elmina?” vroeg Carla mij. Nee, dat wist ik dus niet…
Het was op Google maar even zoeken en daar was het boek:
Op de achterflap staat: “De redder van Afrika beschrijft de laatste vijf jaar van het verscheurde leven van Jacobus Elisa Joannes Capitein (1717-1747)“.
Wie Jacobus Capitein is, weet ik wel. Er is veel over hem geschreven, bestudeerd en gediscussieerd. Wanneer je zijn naam googled krijg je vele artikelen te zien. Ik zal dat hier niet allemaal beschrijven. Ik zal een korte biografie geven met wat voor mij nu belangrijk is.

Op Wikipedia staat:
“Capitein, wiens Afrikaanse naam onbekend is, werd in 1725 op achtjarige leeftijd bij zijn ouders weggeroofd in Ghana en als slaaf verkocht aan de Zeeuwse kapitein Arnold Steenhart. Deze gaf hem nog in hetzelfde jaar cadeau aan Jacobus van Goch, koopman van de West-Indische Compagnie (WIC).
Op elfjarige leeftijd, in 1728, kwam hij naar Nederland, om te wonen in Den Haag“.

Komt toch bekend voor? Een jongetje gestolen van zijn ouders en vervoert naar Nederland. Hierna loopt zijn leven anders.
Hij bleek een slimme jongeman te zijn, kreeg onderwijs en ging theologie studeren in Leiden. In 1742 keert hij terug naar Elmina als predikant in dienst van de West-Indische Compagnie. Hij overlijdt daar in 1747.

Portret van Jacobus Elisa Johannes Capitein, Pieter Tanjé, naar Philip van Dijk, 1742 - 1761

Portret van Jacobus Elisa Johannes Capitein, Pieter Tanjé, naar Philip van Dijk, 1742 – 1761 Coll. Rijksmuseum

In zijn periode was Christiaan waarschijnlijk ook op het fort in Elmina, dat weet ik niet zeker maar… ik weet wel zeker dat Abraham Johannes die destijds nog Accra Doura heette, aanwezig was! Huibert van Rijk schrijft:
“het zoude mogen aengaan dat de / Neger Accra Doura, denwelken ik ondergescheve in den jaere 1742 heb gekocht op del Mina”
Huibert van Rijk kwam in 1750 naar Nederland en nam Accra Doura mee. Ze woonden in eerste instantie in Weesp en Accra Doura werd in 1754 in dezelfde kerk als Christiaan gedoopt en koos voor de namen Abraham Johannes.

Kasteel Elmina

Over de periode dat Capitein terug is in Elmina gaat het boek van Guus Kuijer. Het is alleen nog tweedehands beschikbaar en binnen  twee dagen lag het in de brievenbus. Het duurde maar drie keer bladeren of ik las namen die ik zo goed ken uit mijn onderzoek, Huybert van Rijk en Jacob de Petersen, de man die mogelijk Christiaan meegenomen heeft naar Nederland. Er komt ook een huisjongen van De Petersen in voor….
Het boek is opgebouwd uit brieven, de meeste geschreven door Capitein. Eerst was ik er stil van….. daarna ging ik op zoek naar de bronnen in het boek. Daar vond ik ze niet maar ook hier hielp Mr. Google.
Inderdaad zijn er brieven van Capitein uit Elmina! Op de site van het Nationaal Archief kon ik zie niet vinden maar ik vond verwijzingen naar een boek van Dr. A. Eekhof uit 1917.
Eekhof CapiteinIn dit boek staan dus 11 onuitgegeven brieven……
Via twitter heb ik contact gehad met Guus Kuijer en inderdaad is het boek van Dr. A. Eekhof een grote bron geweest voor zijn boek. Ik weet dat er bibliotheken bestaan maar dit boek hoort toch wel in mijn  “Christiaanbibliotheek”. Ik heb het gekocht…. en nu lees ik de brieven die geschreven zijn in de periode dat er een klein jongetje in de buurt was die wij als Christiaan kennen.

Nu vraag ik mij dus af of er meer brieven zijn uit die periode en of ik die zou kunnen vinden in het Nationaal Archief. Misschien staat er wel in een brief ergens verstopt de naam van de huisbedienden….

Ik heb nu een boek uit de kast gehaald, een boek met een voor ons wel heel bekende naam erop, Michel Doortmont.
Sources for the Mutual History of Ghana and the NetherlandsAls eerste ben ik nu op zoek naar alle archiefstukken uit de periode 1743 – 1750. Misschien staat er ergens een zinnetje over de aanwezige huisbedienden, of over een hangmat met twee kleine jongetjes die cadeau is gegeven aan Caroline van Oranje Nassau.
Natuurlijk ga ik Michel Doortmont zijn advies vragen en in mijn agenda bezoeken aan het archief inplannen.
Wordt vervolgd!

Schepen voor de Kust

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

Tijdens mijn reis in de Voetsporen van Christiaan langs de kust van Ghana heb ik foto’s gemaakt en een aantal daarvan houden mij bezig. Eentje daarvan is de reden van dit blog:
Dit jongetje kijkend naar de vissersschepen voor het kasteel van Elmina.
Het brengt mijn gedachten altijd terug naar zo’n 270 jaar geleden. Op een plek ergens op deze foto zal wel eens een klein jongetje gestaan hebben waarvan ik niet weet hoe hij toen genoemd werd maar die we nu Christiaan noemen.

Zeeschepen kunnen niet aanmeren in Elmina, daar is de stroming aan deze Afrikaanse kust veel te sterk voor. Waar vroeger de scheepjes lagen waarmee mensen vervoerd werden naar de zeeschepen, liggen nu de vissersbootjes. Zichtbaar vanaf het kasteel van Elmina.
Terwijl het jongetje, die wij nu Christiaan noemen, daar verbleef zal hij vele malen vanaf het kasteel mensen vanuit de kelders naar deze roeiboten gebracht hebben zien worden. Tot het de dag was dat hij zelf in zo’n roeiboot stapte. Zou hij geweten hebben waar hij naar toe werd “overgebracht”?
(Dit woord gebruik ik omdat in Christiaan zijn derde brief staat geschreven: “die hem naar dit goede land heeft overgebragt,”)

Deze afbeelding van schepen voor St. Eustasius geven mij een indruk hoe het er bij Elmina ook uitgezien kan hebben. Grote zeilschepen kleine roeiboten daartussen in.

Slavenschepen_voor_St._Eustatius

St. Eustasius, en het Handelen der Slaven aen de Hollandsche en Engelsche Schepen.
S. Weuijster Coll Atlas van Stolk

Er is een database waarin de schepen en hun reizen voor de handel in mensen is vastgelegd, slavevoyages.org. Er staan 36.002 reizen in….  Je kan in de database sorteren en dat heb ik gedaan. Alle schepen die afkomstig waren uit Nederland tussen 1744 en 1750 die aan de Westkust van Afrika zijn geweest om tot slaafgemaakten op te halen.

Ik schrok van het aantal…..

Niet allemaal kwamen ze in Elmina maar stel dat degene met “Africa, port unspecified” dat wel deden…
Hoeveel van deze schepen zal Christiaan als klein jongetje gezien hebben, vraag ik mij af. Staat het schip erbij waarmee hij van zijn geboortegrond is weggevaren? (Michel Doortmont en ik hebben een vermoeden wat we nog niet kunnen bewijzen.)
Behalve het grote aantal schepen, kan je in deze lijst ook zien hoeveel mensen er levend aankwamen. Mensen die eerst in de kelders van de forten gevangen werden gehouden en vanaf de kust vertrokken waren.

Deze prent is uit 1747, het jaar waarin Christiaan hoogstwaarschijnlijk op het Kasteel van Elmina woonde.
Gezicht op de goudkust, tussen Elmina en Maure, op de voorgrond het aan boord brengen van slaven.

1747 Gezicht op de goudkust, tussen Elmina en Maure, op de voorgrond het aan boord brengen van slaven. J. v. Schley                              Coll: KB inv. nr. 693 C 5 part III, op. p. 497.

Christiaan zal dit ook gezien hebben… en daarom zet de foto met het jongetje kijkend naar de scheepjes mij steeds aan het denken.
Wat zal hij zich herinnert hebben toen hij volwassen was? Zou het hem bijgebleven zijn…. Wanneer zou hij zich gerealiseerd hebben waar hij ooggetuige van was? En zo heb ik nog veel meer vragen……

Panopticum

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

Dit woord en haar betekenis ken ik sinds kort, Panopticum en er ging weer een wereld voor mij open. In Amsterdam was een Panopticum in de  Amstelstraat.

Nederlandsch_Panopticum Amsterdam

Foto van A.T. Rooswinkel Coll. Beeldbank Archief Amsterdam.

In de omschrijving van Wikipedia staat: “Het Nederlandsch Panopticum was een wassenbeeldenmuseum aan de Amstelstraat 16 – 18 in Amsterdam.
Het museum opende voor het eerst zijn deuren op 17 juli 1881 en was al snel zeer succesvol. De permanente tentoonstelling in het rijkelijk versierde gebouw omvatte onder andere belangrijke personen, historische gebeurtenissen en scènes uit het Amsterdamse stadsleven. Vanaf 1914 raakte het succes van het museum door de opkomst van de cinema in verval en werd de bovenverdieping gesloten (de benedenverdieping deed dienst als bistro).”

Nu vraag je je misschien af waarom ik zo enthousiast ben over het Panopticum. Dat komt door de tweet die ik van Mark Ponte kreeg. Dank je Mark, ben er reuze blij mee! Dit heeft hij gevonden:

Op de site van “Geheugen van Nederland” staat een foto met de volgende tekst:
“Panopticum/wassenbeeldengalerij.
In de Amstelstraat in Amsterdam is een Panopticum gevestigd, waar wassen beelden/mannequinpoppen/etalagepoppen en andere figuren worden gemaakt voor musea, etalages en modemagazijnen. Op 30 september 1919 wordt het Panopticum gesloten.
Foto: Poppen van Paul en Virgenie, straatmuzikanten in Amsterdam. Zij kwamen omstreeks 1880/1890 uit Japan naar Amsterdam en op deze manier zorgden zij voor hun levensonderhoud“.

Ik denk dat de vaste volgers nu misschien wel weten over wie dit zou kunnen gaan, Christiaan zijn kleinkinderen Kaatje (Catharina) en Christiaan Britting.

De namen Paul en Virgenie zijn mij totaal onbekend en zouden nog twijfel kunnen zaaien maar…. als je dan naar de foto van de beelden kijkt:

BrittingDit kan toch niet missen!
Ons zo bekende duo was vereeuwigd en ze stonden tentoongesteld in de voorloper van Madame Tussauds!
Wil je zelf even kijken op de site hoe ze er op staan, klik dan HIER.

De beelden zouden zo gemaakt kunnen zijn na de foto die er van hen is.
Ook dat er in de tekst staat dat ze afkomstig waren uit Japan, linkt met hen. In het boek “Toen ik nog jong was” schrijft Justus van Mourik:
“De twee Japanneezen waren broer en zuster, twee half idiote, aapachtige, kleine menschjes, bruin van gelaatskleur. De broer speelde op de viool; zij danste met haar armpjes en een paar vingers in de hoogte, of deed met een tambourijntje in de hand aller-onbeholpendst een balletdanseres na. Zij waren de vreugde van alle dienstmeisjes en kinderen. Met hun zonderling uiterlijk en mal-doen haalden ze echter heel wat geld op.”

Dit gaf al het idee dat ze redelijk bekend waren, het verslag van Christiaan zijn huwelijk in 1879 in de krant wees ook die richting uit:

“Door een paar duizend mannen en vrouwen werd het paar op den tocht naar het stadhuis haast koninklijke eer bewezen. Bij den ondertrouw had men Christiaan reeds in triomf rondgedragen, thans werden hij en zijne uitverkorene met luide toejuichingen begroet, want Christiaan is een der meest bekende personen in Amsterdam”. 

En nu blijkt dat ze zo beroemd waren dat ze tentoongesteld werden als poppen in de voorloper van Madame Toussauds!

Ik ben elke keer weer verrast waar ik de twee tegenkom en hoe ze omschreven worden. Bij het Panopticum was ook een catalogus en ik zou dolgraag weten of de tekst op de site van het Geheugen van Nederland uit die catalogus komt.

In de omschrijving staat dat ze rond 1880/1890 vanuit Japan naar Nederland zijn gekomen, dat klopt niet, ze zijn in 1888 vanuit Amsterdam naar Amersfoort verhuisd zoals zij zelf ook vertellen aan de journalist die hen uitgebreid heeft geïnterviewd in 1888…. deze beelden zouden dus van voor 1888 moeten zijn.

Binnenkort naar het Amsterdams Archief, in hun bibliotheek liggen catalogi en boeken. De catalogi zijn uit verschillende jaren, misschien kom ik er zo ook achter wanneer de poppen tentoongesteld werden.

Mocht je meer willen weten over het Panopticum, in “Ons Amsterdam” van mei 2015 staat een uitgebreid artikel.

En stiekem vraag ik mij af waar die poppen zijn gebleven nadat het Panopticum gesloten is…… ergens op een zolder misschien?…