Waarom dit Blog?

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

In dit blog neem ik je mee op de zoektocht naar het vergeten levensverhaal van mijn voorvader Christiaan die geboren werd op de Kust van Guinee, als gestolen kind naar Nederland werd gebracht. Hij diende als kind verschillende leden van het Stadhouderlijk Hof, waar na hij aan de Burgemeester van Weesp werd gegeven die hem aannam als “antiqiteit”.
Voor zijn doop werd hij Presto genoemd. Welke naam zijn ouders hem gegeven hebben, is (nog) onbekend, vandaar de naam van het onderzoek “Hoe heette Christiaan?”
Niet alleen onderzoek ik zijn leven en de wereld waarin hij leefde maar ook dat van zijn kinderen en kleinkinderen. Tijdens de speurtocht ontdekte ik dat Christiaan lang niet het enige Afrikaanse jongetje was die als bediende in Nederland terecht kwam. Ook over de anderen schrijf ik.
Hoe dat allemaal begon?

Jaren geleden typte ik mijn naam in de Google zoekbalk en de uitkomst heeft mij niet meer losgelaten. Dit vond ik:
(Ondertussen weet ik dat onderstaande niet correct is.)
Hiermee begon mijn zoektocht die mij tot de dag van vandaag bezig houdt. Wilt u weten wat er tot nu toe bekend is?

In de Samenvatting staat Christiaan zijn levensverhaal met alle vondsten tot nu toe.
Een overzicht van alle blogs zijn te lezen via het Archief. 2013 was het jaar dat de slavernij in Nederland 150 jaar was afgeschaft en mijn gedachten gingen zeer regelmatig naar mijn voorvader Christiaan van der Vegt, wiens achternaam en krullen ik met trots draag.
Daarom heb ik besloten om op zoektocht te gaan naar zijn vergeten levensverhaal en dat vast te leggen in dit blog. Mijn droom is om ooit de naam te weten die zijn ouders hem gegeven hebben bij zijn geboorte op de Kust van Guinee, vandaar de vraag:

“Hoe heette Christiaan?”

In de Samenvatting worden alle vondsten bijgehouden zodat u vlot op de hoogte bent van het verhaal.
In het Archief staan alle blogs op een rij, in volgorde van het schrijven.
De zoektocht is ook te volgen via de Facebookpagina  (+600 Volgers) waar o.a. de blogposts worden geplaatst en de timeline is gevuld met bronbestanden.
Op Pinterest (+210 volgers) staat een verzameling van schilderijen (+650) met Afrikaanse bedienden bij Europese families en afbeeldingen die horen bij het verhaal van Christiaan zijn leven.
Op Google Drive is een archief vrij toegankelijk met alle gevonden documenten en aktes.
Er is een Tijdslijn met gebeurtenissen in Christiaan zijn leven.
De Stamboom met zijn nazaten is in te zien via MyHeritage.
Alle gemaakte foto’s van plekken uit zijn leven staan op Flickr.
Af en toe Twitter ik over vorderingen en vondsten met #HoeheetteChristiaan.
Ondertussen vormt er zich een Christiaan Bibliotheek, op Library Thing is zichtbaar welke boeken in de bibliotheek aanwezig zijn.
Van de beschreven bladmuziek in de inventarislijsten gemaakt na het overlijden van D’Arrest, heb ik een Spotifylijst aangemaakt. Deze muziek hoorde en speelde Christiaan in Huize d’Arrest.

In mijn DNA is Christiaan nog duidelijk zichtbaar:

Schroom niet om te reageren. Heeft u vragen of opmerkingen? Ik hoor ze graag! U kunt ze posten op de facebookpagina of onder het blog. Ik reageer altijd.

Veel leesplezier!
Annemieke van der Vegt
Handtekening Christiaan 01
(Handtekening Christiaan 31 juli 1788)

Christiaan in boeken

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

Niet alleen in dit blog staat Christiaan, maar ook in verschillende boeken wordt hij genoemd en daar ben ik best trots op.

1. Ons koloniale verleden in vijftig voorwerpen – Volkskrant
2. Haarlemmers en de slavernij – Ineke Mok
3. Citizen science. Hoe burgers de wetenschap uitdagen – Liesbeth Gijsel
4. Migratie als DNA van Amsterdam – Jan Lucassen / Leo Lucassen – Artikel Mark Ponte
5. Slavernij – Catalogus tentoonstelling Rijksmuseum
6. Cupido en Sideron – Esther Schreuder
7. Dichter in de jungle – Roelof van Gelder
8. Het is niet alle dagen kermis – Irene Stok
9. Geschiedenis van Weesp – A.J. Zondergeld-Hamer

Misschien dat ik dit lijstje nog eens kan uitbreiden!

Boekpresentatie!

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

Wie van jullie dacht door de titel van dit blog dat ik toch een boek heb geschreven?

De vaste volgers weten dat ik geen boek ga schrijven over Christiaan en de zoektocht om verschillende redenen. Eén daarvan is dat ik er het gevoel bij krijg dat het dan klaar is…. en zover ben ik nog lang niet!

Nee, dit gaat over de boekpresentatie van een boek waarin een artikel staat dat ik geschreven heb. Het is nog steeds een beetje onwerkelijk omdat te schrijven.

Dit artikel heeft in De Volkskrant gestaan in de serie “Ons Koloniale verleden in vijftig voorwerpen“. Alle vijftig artikelen zijn nu gebundeld in een prachtig boek.

Het boek werd tijdens De Nacht van de Geschiedenis in Het Rijksmuseum aangeboden door Valika Smeulders aan Robbert Dijkgraaf en ik was daarbij!
De minister schreef op zijn LinkedIn pagina over de uitreiking van het boek en een kleine samenvatting van zijn geweldige speech. JE kan het HIER lezen.

Ja, het is een zoekplaatje om mij te vinden, het was bijna gelukt om niet zichtbaar te zijn, echter een goede zoeker ziet mij wel. (De foto is gemaakt door Joyce Vlaming)

Hoofdstuk 47 (pagina 289) heet “Hoe de code van het leven het koloniale verleden dichterbij brengt” en het ziet er werkelijk heel mooi uit. Het ontroert mij om een foto van Christiaan zijn kleinkinderen Kaatje en Christiaan pagina groot te zien en nog meer dat Christiaan zijn handtekening in het boek staat.

Dat had hij toch nooit kunnen bedenken!

Dit is nog niet alles.
Vanochtend (maandag 30 oktober 2023) staat er een uitgebreid artikel in de Volkskrant over het boek. Daarbij hebben ze vier auteurs nog een paar vragen gesteld. Van de 50 auteurs waaruit ze konden kiezen, hebben ze mij als één van de vier gekozen.
Als titel van het achtergrondverhaal hebben ze een zin uit het interview met mij genomen…….

Het gesprek met mij staat als laatste:

Het artikel staat ook online.
Staat in dit blog hierboven dat ik niet van foto’s hou, De Volkskrant Online dacht vast, we zullen haar even laten schrikken….. die foto is ENORM groot.
Je kunt het artikel HIER lezen.

Wil je dit interessante en zeer leerzame boek kopen? Lezen over Christiaan en DNA in hoofdstuk 47?
Zou je dat dan willen doen via deze LINK? Ik krijg dan een kleine bijdrage vanwege het door mij geschreven artikel.

Willem Adriaanse

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

Behalve Christiaan waren er veel meer kinderen vanaf de Westkust van Afrika naar Nederland gebracht. Af en toe blog ik ook over hen. Nu is Willem Adriaanse aan de beurt. Afgelopen jaar mocht ik een GEN talk houden tijdens het famillement en hij was mijn hoofdpersoon.

Oktober 1815 deed hij belijdenis en werd hij gedoopt door Dominee Krieger in de Grote Kerk van Den Haag.

Ik was deze predikant eerder tegengekomen bij andere Afrikaanse bedienden die hij doopte. Nu heb ik maar eens verder naar hem gezocht. Ik vond hem al snel, Wilhelm Leendert Krieger (1748-1822).
In de collectie van het Rijksmuseum is een portret van hem.

Detail van Portret van de predikant Wilhelm Leendert Krieger, Charles Howard Hodges, 1796 Coll Rijksmuseum

Bij Van der AA vond ik interessante gegevens over hem.
“Krieger was niet alleen een uitnemend godgeleerde maar ook een regt gemoedelijk christen. […] Koning Willem I wist zijne verdiensten te schatten en benoemde hem tot zijnen hofprediker”
De hofpredikant van Oranje-Nassau had een Afrikaanse bediende.

De vermelding van Willem Adriaanse zijn belijdenis en doop was niet het eerste document over zijn leven in de archieven.

Hij hoorde bij de lichting van 1814, het is niet goed leesbaar, maar er staat onder andere hoe hij eruit zag.

Aangezicht Lang
Voorhoofd Hoog
Oogen Zwart
Neus Plat
Mond Groot
Kin Rond
Haar Zwart
Wenkbraauwen Zwart
Merkbare Teekenen Geene
Lengte 1 el 6palm 6 duim 3 streep
= 1,663 cm

 

 

 

Bovenaan staat zijn handtekening. Gevolgd door:
“Geboren: aan de Kust van Guinea in de jare 1786
Van beroep: Dienstbaar”

De volgende keer dat ik hem tegenkom, is bij zijn huwelijk met Maria Cornelia Calfssnier op 5 november 1823 in Den Haag.

“Willem Adriaanse, jongeman, oud zeven of achtendertig jaren, bediende, geboren aan de Kust van Guine, wonende alhier, meerderjarige zoon van onbekende ouders.”

Die laatste woorden maken mij alert. Bij de invoering van de Burgerlijke Stand in 1812 werden de huwelijkse bijlagen ingevoerd, je moest ook de gegevens van je ouders vertrekken en dat kon Willem niet. Uit ervaring weet ik dat er dan een akte van bekendheid moest worden opgemaakt met zeven getuigen die bevestigden dat je bent wie je zegt dat je bent. Deze akte geeft bij de mannen afkomstig van de Westkust van Afrika altijd veel informatie en zo ook deze keer.

Zijn akte van bekendheid, opgemaakt op 10 september 1823, vind ik inderdaad bij zijn huwelijkse bijlagen.

Hij heeft de volgende getuigen meegenomen:
Joseph Engelbert, (39) winkelier
Leonard Erasmus ’t Hardt, (25) schoenmaker
Godefredus Knaper (40) winkelier
Roedolf Jacob de Jong, (44) Zaakwaarnemer
Steven Mulder, (51) tapper
Klaas de Jong, (82) zonder beroep
Derk Honingh, (28) Huisbediende

Om de hele akte hier uit te schrijven is wat veel, daarom enkele feiten:
– Ongeveer 1786 geboren Kust van Guinea, heeft zijn ouders nauwelijks gekend
– Als slaaf verkocht en op zijn zeventiende jaar met zijn heer naar Berbice vertrokken.

(Berbice was een Nederlandse kolonie naast Suriname waar in 1763 een grote slavenopstand plaatsvond. Wil je daar meer over weten, raad ik je aan om het boek “Bloed in de rivier” van Marjoleine Kars te lezen.)

– Na een jaar overleed zijn heer, hij werd gekocht door Adriaan Krieger die hem naar
Nederland bracht.
– Eén jaar heeft hij Adriaan zijn vader Dominee Krieger gediend.
– Hierna in dienst getreden van Jacob Uitenhage de Mist.

Zien jullie wat ik zie? Het is meteen nu duidelijk hoe hij aan zijn doopnamen is gekomen.
Willem         –> vader Krieger
Adriaan(se) –> zoon Krieger.

Wie was Jacob Uitenhage de Mist is vanzelfsprekend de volgende vraag..

Hij werd 20-04-1749 geboren in Zaltbommel.

Reinier Vinkeles, Coll Rijksmuseum

Op Wikipedia heeft hij een lange lijst van functies, een aantal heb ik er uitgehaald:
Lid Eerste Nationale Vergadering
Lid Tweede Nationale Vergadering
Commissaris-generaal voor Kaap de Goede Hoop, Kaapstad
Lid Staatsraad
Landdrost van Maasland 1807
Lid van de Raad van Koophandel en Koloniën
Lid Eerste Kamer tot zijn overlijden op 03-08-1823 in Voorburg.

Willem & Maria huwden dus drie maanden na zijn overlijden. Zou dit met elkaar te maken hebben, vraag ik mij af, zou het overlijden het huwelijk versneld hebben…
Het lijkt mij wel, nog geen zes weken na het overlijden werd de akte van bekendheid opgemaakt.

In de archieven vond ik drie kinderen van hen.

Bij de aangifte van de jongste staat als beroep bij Willem dat hij kruidenier is. Ergens zou hier toch meer over te vinden moeten zijn, een kruidenier in Den Haag afkomstig van de Westkust van Africa.
Ook ben ik benieuwd of hij een legaat heeft gehad waardoor hij kon beginnen met zijn winkel. Daarvoor ga ik op zoek naar het testament van Jacob Uitenhage de Mist.

Mijn allergrootste vraag is of Christiaan en Willem elkaar kenden. Christiaan was bijvoorbeeld in 1817 in Den Haag, dat weet ik door zijn derde brief. Ik vraag mij nog altijd af hoe Christiaan terecht was gekomen bij de notaris Thomas Alexander Holland die de brief ondertekende.
Zouden Holland en Uitenhage de Mist elkaar gekend hebben…. Holland had via zijn moeder banden met Zuid-Afrika en Uitenhage de Mist heeft er gewoond.
Misschien kom ik daar nog eens achter.

Nog een vraag voor mij is, zijn er nog nazaten van hem?
Mensen die Adriaanse heten en geen idee hebben dat hun eerste Adriaanse afkomstig was van de Westkust van Afrika. Misschien komt er ooit eentje op dit blog terecht wanneer er gezocht wordt op de naam Adriaanse.

Als afsluiting een tijdslijn van zijn leven met wat we nu weten.
1786 geboren Kust van Guinea
1803 naar Berbice
1804 gekocht door Adriaan Krieger aankomst in Nederland
1805 Dominee Krieger een jaar gediend
1806 – 03-08-1823 Dienstbaar bij Jacob Uitenhage de Mist
1814 Militie
10-09-1823 Akte van Bekendheid opgemaakt
05-11-1823 Huwelijk
14-07-1824 Vader
13-02-1827 Vader
30-12-1829 Vader.
Zijn overlijden heb ik (nog) niet gevonden.

UPDATE dankzij Martin Spaans:
Hij woont tijdens de volkstelling van 1830 aan het Zieke in Den Haag, wijk N. no. 245, met zijn vrouw Mietze Kalff, oud 35 jaar en twee kinderen: Willem Cornelis Adriaanse, oud 3 jaar en Wilhelmina Adriaanse, oud 5 jaar.

Wilhelmina Louisa Adriaanse, geb. ‘s-Gravenhage 14 juli 1824 (akte 1000), vader is kruidenier.
Willem Cornelis Adriaanse, geb. ‘s-Gravenhage 13 febr. 1827 (akte 252), vader is winkelier.
Johanna Adriaanse, geb. ‘s-Gravenhage 30 dec. 1829 (aangegeven 2 jan. 1830, akte 1, vader is kruidenier en moeder heet Maria Kalf…).

UPDATE dankzij Mieke Meijlink-Roukens:
In Berlijn wordt in 1846 een Maria Adrianse alias Calfsnir begraven in de Dreifaltigkeitskirche, haar echtgenoot wordt Wilhelm Adrianse genoemd.
En in Berlijn trouwt in 1858 een Maria Wilhelmine Adriänse , 33 jaar oud met Adolf Boehden Haar vader wordt Wilhelm Adriänse genoemd.
Dit geeft mij weer zoveel vragen… o.a. hoe ze in Berlijn terecht zijn gekomen en waarom en was Willem daar ook etc..

Ondertussen heb ik de stamboom kunnen uitbreiden met kleinkinderen van Willem Adriaanse.
Dank aan alle meezoekers, samen komen we een stuk verder!

En daar is zijn overlijden, ook in Berlijn.
Hoe en waarom zou hij daar terecht zijn gekomen?…

Nog een UPDATE door Mieke en wat voor één!
W. Adrian, Prinzlicher Lakai, Taubenstrasse 46.
Bij welke Prins? En hoe kwam hij daar in dienst…

Anna haar brieven

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door


Afgelopen vrijdagmiddag 29-09 werd op Kasteel Duivenvoorde gevierd dat de brieven van Anna van Hannover online staan. Ik zeg expres gevierd want het was een prachtige middag met een geweldig programma.

Elk segment gaf aandacht aan een ander element van Anna van Hannover haar leven. Elke verteller deed dat niet alleen met veel kennis maar ook op een manier die je aandacht vasthield.
Behalve via woorden werden we ook getrakteerd op muziek zoals Anna die gekend heeft. Ik kan je daar een heel klein beetje van laten horen en laten zien.

Siebe Henstra op klavecimbel en Arturo den Hartog countertenor.

Je ziet ook dat we in een historische zaal zaten met een schilderij wat bij mijn aandacht bleef trekken.

(Jacob van Wassenaar & Jacoba van Liere en een onbekende jongen door Theodorus Netscher. )

De jongen in detail:
Stiekem heb ik al een klein stamboompje gemaakt om te zien hoe de familie in de netwerken zit…

Aan het eind van het programma werd het officieel gemaakt, de brieven van Anna staan online en zijn voor iedereen te lezen via deze link:
http://emlo-portal.bodleian.ox.ac.uk/collections/?catalogue=anne-of-hanover

Christiaan kwam hoogstwaarschijnlijk in 1748 aan het Hof, Anna haar dochter Carolina dienen. Anna overleed elf jaar later, in 1759. Nu hoop ik zo dat in één van haar brieven er ook maar iets staat over Presto, Christiaan zijn naam voor zijn doop of over Carolina haar “Moor” of over de jongen die leerde fluiten om mee te spelen in hun huisorkest.

Ik heb heel wat brieven te lezen!

 

Kermis geschilderd

Hoe heette Christiaan? Geplaatst op door

Vandaag publiceerde Het Rijksmuseum hun viermaal jaars uitkomende bulletin met daarin ook een link naar de verworven voorwerpen. Daar ging mijn aandacht naar uit!
Op pagina 7 wordt vermeld dat er een schilderij van Jan Hendrik Verheijen Utrecht 1778 – 1846 Utrecht)  is aangeschaft. “Town Square with a Fair” 1820.

De schilder is geboren en getogen in Utrecht, zou dit een “townsquare” in Utrecht zijn? In het artikel staat:
“The building below the church tower, for example, is Castle Oudaen, which is still situated on the Oudegracht in the centre of Utrecht”
Lees voor meer informatie het hele artikel op pagina 7.

Die herken ik ook, maar die toren? Dat is niet de Dom…. Het kostte even tijd maar toen vond ik dat op het oude stadhuis een toren stond.

(Gezicht op de Oudegracht te Utrecht met de Stadhuisbrug uit het noordwesten, met links de stadskraan en het stadhuis, rechts de voorgevels van de huizen aan de westzijde van de gracht en op de achtergrond de Domtoren. Coll Archief Utrecht)

In Utrecht werden de kermissen op het Vredenburg gehouden, dat weet ik door een krantenartikel van 17-07-1820 over Antje van der Vegt, Christiaan zijn jongste dochter.

“Vertoonplaats is op het Vreeburg in de Tent alwaar de Schilderijen van bovengemelde Wonderheden voorhangen”

Dit was in hetzelfde jaar als de datering van het schilderij…. Ja, ik weet het, het kan haast niet maar ik mag toch wel een beetje dromen…..

Er staat ook in het artikel: “De krachtvermogen van de eerste gaat alle verwachtingen te boven; zij laat onder anderen, op haar lighaam plaatsen een houten brug, geschikt tot eenen Huzaar te Paard, met nog acht volwassen mensen, welke alle op haar lichaam staan, zonder dat men aan haar de minste hindernis bespeuren kan.”

Dan kijk ik nog eens goed naar dat schilderij

Nee, dat is niet Antje die daar staat en de man lijkt mij veel te jong om de dan 77-jarige Christiaan te zijn, er was in ieder geval wel een paard in die tent…
Van de tent ernaast schrik ik…. Wat zouden ze daar vertoont hebben? Echte mensen zoals Christiaan zijn zoon Teunis werd getoond in Duitsland? Wat is er al bekend over deze kermistenten?

Terwijl ik meer informatie probeer te achterhalen in het Utrechts archief, kom ik een tekening tegen met de volgende omschrijving: “Gezicht op drie kermisgebouwen met kermismensen en publiek op het Vredenburg te Utrecht.
Opmerking: Fotoreproductie uit 1982 van een tekening (penseel in kleur) van G.Th.F. of F.H.J. van Utenhove in een schetsboek met tekeningen van Nieuw Amelisweerd en andere locaties, o.a. in de stad Utrecht, van twee broers Van Utenhove, rond 1800 bewoners van het huis Nieuw Amelisweerd.
N.B. Het is niet zeker, maar wel zeer waarschijnlijk dat de kermis op het Vredenburg gelocaliseerd moet worden.”

Dit beeld doet mij toch wel erg aan het schilderij denken….. De datering is eerder, misschien is hierover nog meer te vinden in het archief van Utrecht.

Volgens mij ligt hier nog genoeg om te onderzoeken en ik kan niet wachten tot ik het schilderij kan bekijken in het Rijksmuseum!